Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła spostrzeżenia na temat funkcjonowania spółek wodnych podczas posiedzenia sejmowej komisji Spraw Kontroli Państwowej. Może to doprowadzić do zmian w prawie m.in. poprzez wprowadzenie obowiązkowych lokalnych planów utrzymania urządzeń melioracyjnych.
Wyniki kontroli są dla Izby niezadowalające. Jak wskazano, skontrolowano spółki wodne z 5 województw (10 spółek) oraz 10 starostw. Spółki, co do zasady, prawidłowo wykorzystywały środki publiczne (stwierdzono tylko dwa naruszenia). Kontrolerów zaniepokoiło jednak, że 34% kontrolowanych spółek nie wykonywało praktycznie żadnej działalności. Przyznano przy tym, że sprawujący nadzór nad spółkami starostowie, nie mają instrumentów do wykreślania „martwych spółek” z rejestru. Jako mankament wskazano również to, że donatorzy środków publicznych dla spółek nie precyzują czego oczekują w zamian za przekazane kwoty (np. poprzez szczegółowe dyspozycje w podpisywanych umowach).
Krytycznie oceniono ogólny model finansowania i nadzorowania spółek wodnych. Jako wady wskazano:
- brak planów utrzymania urządzeń wodnych;
- brak konsultacji z Wodami Polskimi nt. zakresu i rodzaju prac nad urządzeniami wodnymi;
- rozproszone finansowanie.
Kontrolerzy przedstawili wnioski de lege ferenda w postaci:
- wprowadzenia obowiązku sporządzania przez wyspecjalizowany organ (najlepiej PGW Wody Polskie) lokalnych/regionalnych planów utrzymania urządzeń melioracji wodnych;
- wyposażenie starostów w instrumenty prawnego oddziaływania na spółki wodne, w tym w zakresie kwestii dostosowywania niezgodnych z prawem statutów do obowiązujących przepisów oraz rozszerzenie katalogu przyczyn umożliwiających rozwiązanie spółki wodnej przez organ nadzoru w sytuacji trwałego zaprzestania przez nią działalności.
W odpowiedzi, Ministerstwo Infrastruktury stwierdziło, że planuje działania legislacyjne mające na celu wprowadzenie obowiązku sporządzania planów utrzymania urządzeń melioracyjnych. Poparło także wyposażenie starostów w instrumenty nadzoru dotyczące uzgadniania statutów spółek wodnych z prawem.
