Zgodnie z art. 5 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczącego usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego oraz uchylającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 1191/69 i (EWG) nr 1107/70, o ile nie zabrania tego prawo krajowe, każdy właściwy organ lokalny - bez względu na to, czy jest to organ pojedynczy czy grupa organów świadczących usługi publiczne w zakresie zintegrowanego transportu pasażerskiego - może zdecydować, że będzie samodzielnie świadczyć usługi publiczne w zakresie transportu pasażerskiego lub, że będzie bezpośrednio udzielać zamówień prowadzących do zawarcia umów o świadczenie usług publicznych
z odrębną prawnie jednostką podlegającą kontroli właściwego organu lokalnego, a w przypadku grupy organów przynajmniej jednego właściwego organu lokalnego, analogicznej do kontroli, jaką sprawują one nad własnymi służbami.
W przypadkach, w których właściwe organy podejmują decyzję o skorzystaniu z powyższego uprawnienia – co zostało dopuszczone przez krajowe ustawodawstwo - zobowiązane one będą do przestrzegania zasad regulujących wykonywanie usług przez podmioty wewnętrzne wynikających z powołanego rozporządzenia.
Przede wszystkim, bezpośrednie powierzenie wykonywania usług podmiotom wewnętrznym jednostek samorządu terytorialnego będzie możliwe pod warunkiem, że podmiot wewnętrzny i każda jednostka znajdująca się pod najmniejszym nawet wpływem tego podmiotu realizują swoje działania w zakresie pasażerskiego transportu publicznego na obszarze działania właściwego organu lokalnego - niezależnie od tego, że niektóre linie lub inne elementy składowe tej działalności mogą wchodzić na terytorium sąsiednich właściwych organów lokalnych.
Ponadto podmioty wewnętrzne, którym powierzono wykonywanie usług publicznego transportu zbiorowego z pominięciem procedur konkurencyjnych nie mogą brać udziału w przetargach na świadczenie usług publicznych w zakresie pasażerskiego transportu publicznego, organizowanych poza terytorium tego właściwego organu lokalnego.
Podmiot wewnętrzny może jednak uczestniczyć w przetargach zapewniających uczciwą konkurencję na dwa lata przed wygaśnięciem umowy o świadczenie usług publicznych zawartej w następstwie udzielonego mu bezpośrednio zamówienia, pod warunkiem że podjęto ostateczną decyzję o tym, by usługi w zakresie transportu pasażerskiego świadczone przez dany podmiot wewnętrzny zostały zlecone w drodze przetargu zapewniającego uczciwą konkurencję. Dodatkowo podmiot taki nie może być stroną żadnej innej umowy zawartej w rezultacie udzielonego mu bezpośrednio zamówienia o świadczenie usług publicznych.
Podmiot wewnętrzny wykonujący usługi użyteczności publicznej na podstawie bezpośrednio zawartej umowy może przy tym wykonywać działalność tzw. komercyjną, jednak w ograniczonym zakresie. Zakres ten nie został wyraźnie sprecyzowany, jednak dotychczasowe orzecznictwa ETS wskazuje, że warunkiem legalności powierzenia usług podmiotom wewnętrznym bez stosowania procedur konkurencyjnych jest to, aby główna cześć działalności tego podmiotu wykonywana była na rzecz jednostki, która dokonuje powierzenia.
Pojęcie to, choć nie ostre, nakazuje przyjąć, że działalność tzw. komercyjna powinna stanowić jedynie dodatek, uzupełnienie działalności związanej z wykonywaniem usług o charakterze użyteczności publicznej.
Źródło: Publiczny transport zbiorowy w pytaniach i odpowiedziach, M. Król, ZPP, Warszawa 2015
