Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego powiększyła się o dwa nowe, znaczące wpisy, dokumentujące żywe tradycje i umiejętności przekazywane z pokolenia na pokolenie. Zostały nimi Kultura górali polskich Karpat oraz Żywieckie tradycje zdobnictwa bibułkowego. Lista, tworzona od 2013 roku, liczy obecnie 118 pozycji, które dokumentują bogactwo i różnorodność polskiej tradycji. 

Kultura górali polskich Karpat 

Wpis „Kultura górali polskich Karpat” obejmuje wspólnoty zamieszkujące rozległy łuk Karpat w Polsce. W skład tych grup wchodzą górale śląscy, żywieccy, babiogórscy, orawscy, podhalańscy, zagórzańscy, gorczańscy, kliszczaccy, spiscy, pienińscy, łącko-kamieniccy oraz nadpopradzcy.

Pomimo naturalnych, regionalnych różnic wynikających z położenia geograficznego i lokalnych uwarunkowań, wszystkie te grupy łączy wspólny i spójny fundament kulturowy. Elementy spajające to:

• Wspólna historia i język (gwara).
• Charakterystyczna muzyka i taniec.
• Bogata obrzędowość doroczna i rodzinna, która odgrywa istotną rolę w życiu wspólnot.
• Poczucie tożsamości kulturowej i przynależności.
• Bogato zdobiony strój ludowy, który stanowi wyraz góralskiej dumy.

Kultura ta jest zjawiskiem żywym, którego przekaz odbywa się wielokanałowo: w rodzinach, szkołach, parafiach, lokalnych stowarzyszeniach oraz licznych zespołach regionalnych, co zapewnia jej ciągłość i autentyczność. Wpis na listę ma na celu ochronę i promocję tego unikalnego dziedzictwa, które jest nieodłącznym elementem polskiej kultury narodowej. 

Żywieckie tradycje zdobnictwa bibułkowego

Drugi nowy wpis dotyczy Żywieckich tradycji zdobnictwa bibułkowego, które charakteryzują się ponad 100-letnią historią. Ta delikatna i pracochłonna sztuka polega na tworzeniu ozdób z bibuły, które pierwotnie służyły do dekoracji wnętrz wiejskich domów. Z czasem bibułkowe kompozycje, dzięki swojej dekoracyjności, przeniknęły również do przestrzeni sakralnych, pojawiając się w kościołach i przydrożnych kapliczkach.

Najczęściej wykonywanymi motywami były przeskalowane, dekoracyjne kwiaty, takie jak róże, maki i chabry, a także różnorodne kompozycje inspirowane naturą. Zdobnictwo bibułkowe było nieodłącznym elementem ważnych uroczystości i obrzędów:

• Było wykorzystywane do tworzenia weselnych ozdób.
• Stanowiło materiał do wykonywania tradycyjnych palm wielkanocnych.
• Charakterystycznym elementem tradycji były imieninowe wieńce, którymi dziewczęta obdarowywały narzeczonych.

Obecnie tradycja ta jest kontynuowana w dwóch wyraźnych nurtach. Nurt tradycyjny jest podtrzymywany przez warsztaty, konkursy i edukację regionalną, dbając o zachowanie autentycznych wzorów i technik. Równolegle rozwija się nurt współczesny, w którym twórczynie eksperymentują z formą i kolorem, dostosowując dawne motywy do aktualnych gustów i wymagań rynku.

Wpisy te na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego stanowią oficjalne uznanie dla wartości i znaczenia obu tradycji dla tożsamości regionalnej i ogólnopolskiej. Krajowa lista, której celem jest dokumentowanie i ochrona żywych, przekazywanych umiejętności, stanowi fundament dla potencjalnych przyszłych wpisów na Listy Reprezentatywne UNESCO.

Źródło: MKiDN