Podczas debaty w Europejskim Komitecie Regionów (KR) lokalni i regionalni liderzy zaapelowali o uproszczenie zasad i zwiększenie dostępu do unijnych funduszy wspierających rozwój umiejętności w Europie. Wskazali, że inwestowanie w edukację, szkolenia i kompetencje jest jednym z najskuteczniejszych narzędzi wzmacniania konkurencyjności gospodarczej Unii Europejskiej oraz przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu.

Debata, która odbyła się 14 października w Brukseli, zgromadziła przedstawicieli samorządów z całej Europy oraz Roxanę Mînzatu, wiceprzewodniczącą Komisji Europejskiej odpowiedzialną za prawa socjalne, umiejętności, jakość miejsc pracy i gotowość społeczeństw na przyszłe wyzwania. Dyskusja koncentrowała się wokół nowej Strategii Unii Umiejętności (Union of Skills Strategy) – jednej z kluczowych inicjatyw Europejskiego filaru praw socjalnych.

Apel o prostsze i bardziej dostępne fundusze

W przyjętej opinii, której autorem jest Emil Boc, burmistrz rumuńskiej Kluż-Napoki i były premier, członkowie KR zwrócili uwagę na potrzebę uproszczenia zasad finansowania unijnych projektów edukacyjnych i szkoleniowych. Ich zdaniem w nowym długoterminowym budżecie UE na lata 2028-2034 powinno znaleźć się miejsce na bardziej elastyczne i dostępne instrumenty finansowe, z których mogłyby korzystać władze lokalne i regionalne.

Samorządy domagają się również, by zostały uznane za niezbędnych partnerów w realizacji unijnych strategii społecznych – zarówno w zakresie rozwoju kompetencji, jak i przeciwdziałania ubóstwu. Jak podkreślono w debacie, oba te obszary są ze sobą ściśle powiązane: podnoszenie kwalifikacji obywateli zwiększa ich szanse na zatrudnienie, a tym samym ogranicza ryzyko marginalizacji społecznej.

Edukacja jako fundament konkurencyjności

W opinii KR inwestowanie w umiejętności to jeden z najsilniejszych motorów wzrostu gospodarczego w Europie. Władze lokalne, które najbliżej znają potrzeby swoich społeczności, pełnią kluczową rolę w dostosowywaniu edukacji i programów szkoleniowych do realiów rynku pracy.

Członkowie Komitetu wezwali do zwiększenia nakładów na kształcenie w dziedzinach STEM (nauki ścisłe, technologie, inżynieria i matematyka), rozwój kompetencji cyfrowych oraz modernizację kształcenia zawodowego. Podkreślono również potrzebę skuteczniejszego reagowania na niedobory nauczycieli w wielu państwach UE.

Komitet Regionów zaproponował zacieśnienie współpracy z przedsiębiorstwami i uczelniami wyższymi, aby tworzyć regionalne ekosystemy umiejętności, które sprzyjają innowacjom i zatrzymywaniu talentów w regionach.

Włączenie społeczne i uczenie się przez całe życie

W konkluzjach podkreślono, że rozwój kompetencji nie może ograniczać się do formalnej edukacji. Potrzebne są długofalowe strategie obejmujące uczenie się przez całe życie oraz wsparcie dla kształcenia w miejscu pracy. Szczególną uwagę zwrócono na konieczność lepszej integracji grup wrażliwych – takich jak osoby z niepełnosprawnościami, migranci czy osoby długotrwale bezrobotne – z rynkiem pracy.

Według KR, jednym z kluczowych wyzwań pozostaje uznawanie kwalifikacji w całej Unii Europejskiej. Obecne różnice w krajowych systemach edukacji utrudniają mobilność zawodową i ograniczają możliwości pracowników. Komitet apeluje również o stosowanie polityk opartych na danych, które pozwolą lepiej planować potrzeby kompetencyjne w poszczególnych sektorach gospodarki.

Rosnące wyzwania dla europejskiego rynku pracy

Dane Komisji Europejskiej pokazują, że europejska populacja w wieku produkcyjnym kurczy się o około milion osób rocznie, a liczba doktorantów w dziedzinie ICT (technologie informacyjne i komunikacyjne) spadła w latach 2015-2022 o ponad 25%. Jednocześnie szacuje się, że do 2030 roku aż 20 milionów pracowników będzie musiało się przekwalifikować, a 85% miejsc pracy będzie wymagało kompetencji cyfrowych.

W 2023 roku w szkoleniach uczestniczyło jedynie 37% dorosłych Europejczyków, co jest wynikiem daleko poniżej unijnego celu na poziomie 60% do 2030 roku. W efekcie ponad 3,5 miliona miejsc pracy w UE pozostaje nieobsadzonych, co staje się coraz poważniejszym zagrożeniem dla konkurencyjności gospodarki europejskiej.

Głosy z Brukseli

Przewodnicząca KR Kata Tüttő zwróciła uwagę, że lokalne przedsiębiorstwa w wielu regionach UE wciąż mają trudności ze znalezieniem odpowiednio wykwalifikowanych pracowników. – „Cieszę się, że Unia Umiejętności pomoże zarówno w zwiększeniu mobilności pracowników, jak i w wzmocnieniu lokalnych możliwości edukacyjnych. Konkurencyjność Europy nie może opierać się wyłącznie na kilku zaawansowanych technologicznie ośrodkach – musi być wsparta solidnym społecznym i gospodarczym fundamentem we wszystkich regionach” – podkreśliła.

Z kolei komisarz Roxana Mînzatu zaznaczyła, że sprawiedliwość społeczna powinna leżeć u podstaw wszystkich decyzji Unii Europejskiej. – „Ludzie oczekują działania. Naszym priorytetem muszą być jakość miejsc pracy, edukacja, umiejętności i silna integracja społeczna. To one tworzą Europę, która jest zarówno konkurencyjna, jak i spójna” – powiedziała.

Burmistrz Kluż-Napoki Emil Boc, autor opinii KR, zwrócił uwagę, że samorządy są nie tylko wykonawcami decyzji Brukseli, lecz także „architektami transformacji”. – „To władze lokalne budują ekosystemy uczenia się przez całe życie, wspierają innowacje i łączą szkoły, uniwersytety, małe i średnie przedsiębiorstwa, społeczeństwo obywatelskie i obywateli. Unia Umiejętności musi być współtworzona z miastami i regionami, a nie po prostu im przekazywana” – podkreślił.

Strategia na rzecz przyszłości

Strategia Union of Skills, ogłoszona 5 marca 2025 r. przez Komisję Europejską, ma na celu połączenie szeregu inicjatyw – głównie nielegislacyjnych – służących wzmocnieniu kompetencji obywateli oraz zwiększeniu konkurencyjności przedsiębiorstw. Dokument jest integralną częścią Europejskiego filaru praw socjalnych, który określa ramy dla promowania sprawiedliwości społecznej, równych szans i godnych warunków pracy w całej Unii.

W nowym Raporcie o stanie regionów i miast UE za 2025 rok, opublikowanym 13 października, Komitet Regionów zwraca uwagę, że według badań Eurobarometru z 2023 r. starzenie się społeczeństw (42%) oraz kurcząca się populacja w wieku produkcyjnym i braki siły roboczej (40%) należą do najpoważniejszych problemów, jakie obywatele wskazują w swoich krajach.

Ku bardziej inkluzywnej i konkurencyjnej Europie

Wnioski z debaty w Brukseli są jednoznaczne: Europa potrzebuje bardziej elastycznego i sprawiedliwego systemu inwestowania w ludzi. Bez lepszego dostępu do edukacji, szkoleń i możliwości rozwoju zawodowego niemożliwe będzie utrzymanie konkurencyjności Unii w świecie, który coraz szybciej się zmienia.
Regiony i miasta, które są najbliżej obywateli, chcą w tym procesie odgrywać główną rolę – nie tylko jako wykonawcy polityk unijnych, ale jako partnerzy współtworzący nową, bardziej odporną i sprawiedliwą Europę.