WSA: Niewykonywanie przez dyrektora szkoły zadań nakładanych przez powiatowego inspektora sanitarnego w celu ochrony zdrowia, nosi znamiona szczególnie uzasadniającego przypadku, w związku z którym możliwe jest odwołanie dyrektora w trakcie roku szkolnego, bez wypowiedzenia.
Nieposłuszeństwo i jego skutki
Choć od pandemii COVID-19 minęły już ponad trzy lata, skutki niektórych podejmowanych wówczas działań nadal są widoczne. Naczelny Sąd Administracyjny wydał w ostatnim czasie wyrok, w którym stwierdził, że dyrektor szkoły rażąco naruszający w tamtym okresie swoje obowiązki, spełnił kryteria zastosowania wobec niego bardzo surowej sankcji - odwołania ze stanowiska bez wypowiedzenia, w trakcie roku szkolnego. Choć wyrok dotyczy walki z koronawirusem, jego tezy mogą mieć duże znaczenie w przyszłości, w razie hipotetycznego wystąpienia innych sytuacji wymagających podejmowania zdecydowanych działań celem ochrony zdrowia publicznego.
Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego, odwołany dyrektor szkoły (występujący w sprawie jako skarżący) wielokrotnie ignorował polecenia wydawane mu przez właściwego powiatowego państwowego inspektora sanitarnego. Z ustaleń orzekającego w sprawie poprzednio WSA w Białymstoku wynika, że dyrektor utrudniał służbom sanitarnym pracę w podejmowaniu działań zapobiegających rozprzestrzenianiu się wirusa, nie przekazywał inspektorowi sanitarnemu informacji o funkcjonowaniu szkoły i wdrażanych, zleconych czynnościach, a ponadto nie kontaktował się z organem prowadzącym w sprawach związanych z zawieszaniem zajęć szkolnych, nie przejmując w tej sprawie żadnej inicjatywy pomimo potrzeb. Powtarzające się naruszenia przepisów i rażąca niesubordynacja (polecenia inspektora powinny być realizowane z najwyższą starannością, uwzględniając wagę chronionych wartości) doprowadziły do odwołania dyrektora szkoły na podstawie przepisu art. 66 ust. 1 pkt 2 Prawa oświatowego.
Tylko w uzasadnionych przypadkach
Wspomniany przepis, to najdalej idąca sankcja, jaka może dotknąć dyrektora szkoły za niewykonywanie swoich obowiązków. Polega na odsunięciu go z zajmowanego stanowiska w środku roku szkolnego i bez wypowiedzenia. Stanowi możliwie szybką reakcję w sytuacji, gdy przewinienie lub przewinienia dyrektora z racji swojej wagi wykluczają jakąkolwiek możliwość pełnienia przez niego swoich funkcji bez uszczerbku i zagrożenia dla chronionych, istotnych wartości. Z tego powodu środek ten może być stosowany tylko wyjątkowo, o czym świadczy już sam zapis "w przypadkach szczególnie uzasadnionych". Sprawia to, że odwołani dyrektorzy szkół niejednokrotnie odwołują się od decyzji, walcząc o utrzymanie na stanowisku poprzez argumentowanie, iż ich naruszenia nie były przewinieniami na tyle rażącymi.
NSA, odnosząc się do stanu faktycznego, stwierdził jednak, że narażanie uczniów, nauczycieli i innych osób na utratę zdrowia, jest pogwałceniem jednego z podstawowych dóbr chronionych prawnie. Niepodejmowanie koniecznych działań i ignorowanie poważnej sytuacji związanej z epidemią poprzez niewykonywanie wiążących poleceń, w ocenie Sądu stanowiło szczególny przypadek uzasadniający odwołanie. Sprawa dotyczyła bowiem sytuacji nadzwyczajnej, w której dalsze pełnienie przez dyrektora swoich funkcji stanowiło ogromne zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa wielu innych osób. Tolerowanie takiego podejścia mogłoby prowadzić do poważnych negatywnych konsekwencji, toteż zajmowanie przez skarżącego funkcji dyrektora szkoły zostało uznane za niemożliwe do przyjęcia z przyczyn obiektywnych.
Sąd nie zgodził się z twierdzeniami skarżącego, jakoby odwołanie go z racji niestosowania się do poleceń inspektora sanitarnego ograniczało jego samodzielność i godziło w konstytucyjnie chronione prawa i wolności. Wypada bowiem wspomnieć, że wśród chronionych przez Konstytucję praw znajduje się prawo do ochrony zdrowia. A to zostało naruszone w sposób istotny.
Wyrok NSA z 3 września 2025 r. (sygn. III OSK 1698/22)
Źródło: CBOSA
