WSA: Postanowienia, zgodnie z którymi uprawnienie do uzyskania stypendium za wyniki w nauce byłoby uzależnione od promowania przez ucznia swojego miasta, gminy czy powiatu, mają charakter dyskryminujący i w oczywisty sposób naruszają prawo.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi pochylił się nad tematem form wspierania uzdolnionych uczniów, czyli popularnych stypendiów. Chęć tworzenia i stosowania takich programów przez jednostki samorządu terytorialnego niejednokrotnie skłania ku nadmiernej pomysłowości co do kryteriów, których spełnienie miałoby wyłonić najwybitniejszych, zasłużonych uczniów. Sąd, podobnie jak liczne organy nadzoru, przypomina jednak, że rada gminy czy powiatu nie ma możliwości wykazania się innowacyjnością - kryteria przewidziane przez ustawę są niepodważalne i wyznaczają bariery, za którymi wszelkie inne pomysły są skazane na stwierdzenie wobec nich nieważności.
Obok licznych przykładów naruszania zakresu upoważnienia ustawowego z art. 90t ustawy, o których często wspominamy na łamach naszego Dziennika, opisywany wyrok pokazuje przypadek dość nietypowy. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego postanowił zapewne połączyć zadanie wspierania uczniów z zadaniem mającym przysporzyć samorządowi korzyści przez jego promocję. Wśród kryteriów, których spełnienie miałoby warunkować wypłacenie uczniowi stypendium, znalazł się fakt promowania miasta i gminy. Taki wymóg pojawił się obok typowych kryteriów możliwości wspierania uczniów, jak wyniki osiągane w konkursach i olimpiadach, a także zawodach sportowych. Powstały wątpliwości co do sytuacji, w których pozytywna aktywność danego ucznia nie służy promowaniu danej jednostki. Prokurator, który wniósł skargę na uchwałę w sprawie wspierania edukacji uzdolnionych dzieci i młodzieży, określił wspomniane wyżej kryterium jako dyskryminujące, a - przede wszystkim - niezgodne z prawem.
Sąd uwzględnił skargę, wskazując przy tym na najbardziej ogólne zasady wynikające z ustawy o systemie oświaty. Powołując się na brzmienie art. 90t ust. 4 tej ustawy, zwrócił uwagę na zamiar ustawodawcy, którym było zapewnienie możliwości wspierania wszystkich zdolnych uczniów, bez prawa do dyskryminacji czy wykluczania kogokolwiek w oparciu o kryteria nieznane ustawie. Zgodnie z jej treścią, tylko kryteria bycia uczniem uzdolnionym posiadającym konkretne osiągnięcia lub wyniki w nauce, a także miejsce pobierania nauki, mogą decydować o tym, kto zasłuży na samorządowe stypendium. Przepisy tworzone w formie aktów prawa miejscowego muszą pozostawać bezwzględnie zgodne z wymogami ustawy, a ta nie przewiduje możliwości ustanawiania dodatkowych ograniczeń, które uczyniłyby program stypendialny mało przejrzystym i niesprawiedliwym, stwarzającym podstawy do wykluczania niektórych uczniów z powodów trudnych do jednoznacznego uzasadnienia. Już sam fakt przekroczenia upoważnienia ustawowego uchodzi za istotne naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności. Dyskryminowanie uczniów ograniczaniem prawa do stypendiów tylko do tych promujących dane miejsce, przemawia za taką konsekwencją jeszcze mocniej.
Wyrok WSA w Łodzi z 25 kwietnia 2025 r. (sygn. III SA/Łd 140/25)
Źródło: CBOSA
