Mieszkańcy Dzielnicy I w Krakowie zdecydują na co zostanie przeznaczona część pieniędzy z budżetu gminy. To co w Krakowie jest dopiero eksperymentem funkcjonuje już m.in. w Poznaniu, Sopocie, Płocku i Tarnowie.

Budżet partycypacyjny pozwala na włączanie obywateli w proces sprawowania władzy w samorządach, poprzez uczestniczenie w decyzjach budżetowych. Dotyczą one wydatków lokalnych, gdzie bez wątpienia to mieszkańcy mają najlepsze rozeznanie co do swoich potrzeb. W odróżnieniu od konsultacji społecznych, w przypadku budżetu partycypacyjnego decyzje podjęte przez mieszkańców są wiążące. Od lat stosowany w krajach Europy Zachodniej budżet obywatelski zwiększa wpływ obywateli na finanse miasta i na wzrost wiedzy i świadomości mieszkańców o możliwościach finansowych gminy.

W Krakowie ramach projektu "Priorytet obywatelski Dzielnicy I" odbyło się najpierw spotkanie z mieszkańcami, na którym zgłoszono 20 projektów, z czego urzędnicy po ocenie merytorycznej i formalnej wskazali 14 propozycji. Rada Dzielnicy I oddała do dyspozycji mieszkańców 50 tys. zł, czyli 10 proc. budżetu priorytetowego. W głosowaniu mógł wziąć udział każdy, kto ukończył 16. rok życia i mieszka, bądź uczy się na terenie dzielnicy. Zdecydowano o zakupie 20 ławek ogrodowych dla mieszkańców Domu Pomocy Społecznej i na prace renowacyjne w szkole.

We wrześniu kolejne trzy dzielnice: Bronowice, Zwierzyniec i Prądnik Biały wybiorą projekty zgłoszone przez mieszkańców. Zaangażowanie mieszkańców pozwoli wprowadzić budżet partycypacyjny także w skali całego miasta.

Pierwszym miastem w Małopolsce, które z sukcesem wprowadziło budżet partycypacyjny był Tarnów. Sami mieszkańcy zdecydowali, na co wydać 2 mln złotych, wskazując 8 projektów. W głosowaniu oddano ponad 18 tys. ważnych głosów przy frekwencji ok. 20 % mieszkańców, co - przy zawsze niskiej frekwencji w wyborach do rad dzielnic - stanowiło duży sukces.

Budżet partycypacyjny oznacza większą przejrzystości działań samorządu terytorialnego i włączanie obywateli w proces sprawowania władzy. Podejmowanie decyzji można dostosować do lokalnych warunków tak, by wyłonione zostały propozycje o największym poparciu społecznym. Idea budżetu obywatelskiego opiera się na konsultacjach z mieszkańcami. Jakkolwiek jest wiele modeli tworzenia takiego budżetu (o różnym zakresie wpływu mieszkańców na ostateczne decyzje) to najważniejsze jest umożliwienie mieszkańcom zabrania głosu. Istotny jest także aspekt edukacyjny: mieszkańcy uczą się, jak funkcjonuje miasto i jego finanse.

Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji na swojej stronie internetowej mac.gov.pl/budzet-partycypacyjny-1 zamieszcza informacje na temat budżetu partycypacyjnego. Jest to miejsce wymiany informacji i doświadczeń tych gmin, które podjęły taką inicjatywę.