W przekazanym do Sejmu "Sprawozdaniu z działalności NIK w 2012 roku" odnajdujemy kolejny interesujący wątek dotyczące spraw związanych z administracją samorządową. Otóż zdaniem NIK-u samorządy sprawują niedostateczny nadzór nad spółkami komunalnymi i innymi podmiotami wykonującymi zadania zlecone.
Kwestie funkcjonowania i nadzoru nad spółkami komunalnymi regulują m.in. ustawy o samorządzie gminnym i ustawy o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi. Aktem prawnym określającym zasady i formy gospodarki komunalnej jednostek samorządu terytorialnego, polegające na wykonywaniu przez te jednostki zadań własnych, w celu zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej jest ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (dalej ugk). Zgodnie z art. 1 ust. 2 wymienionej ustawy gospodarka komunalna obejmuje w szczególności zadania o charakterze użyteczności publicznej, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. Według ugk jednostki samorządu terytorialnego mogą tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne, a także przystępować do takich spółek.
NIK sprawdziła, jak ze swoich obowiązków wywiązują się samorządy. Kontrola sprawowania nadzoru właścicielskiego nad spółkami przez jedno z największych polskich miast z udziałem miasta Lublin zakończyła się oceną negatywną.
Negatywną ocenę uzasadnia:
- brak reakcji Prezydenta Miasta Lublin na prowadzenie przez spółki MPK i MPW iK działalności niezgodnej z zadaniami własnymi gminy oraz niedokonanie zmian aktów założycielskich;
- nieprzestrzeganie zarządzenia nr 481/2009 Prezydenta Miasta Lublin z 3.07.2009 r. w sprawie zasad nadzoru właścicielskiego nad spółkami z udziałem gminy w zakresie dokumentowania posiadania odpowiednich kwalifikacji przez kandydatów do rad nadzorczych;
- przyznanie Prezesowi Zarządu i wiceprezesowi Zarządu PLL SA nagród rocznych za 2008 i 2009 r. z naruszeniem postanowień zarządzenia nr 381/2008 z 13.06.2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu przyznawania nagrody rocznej osobom kierującym niektórymi podmiotami prawnymi oraz wzoru wniosku o przyznanie nagrody rocznej.
Także kontrola pt. Sprawowanie nadzoru właścicielskiego nad przedsiębiorstwami komunikacji samochodowej przez Samorząd Województwa Lubelskiego w latach 2009-2011 pokazała, że samorząd nie radzi sobie z nadzorem nad spółkami.
NIK oceniła negatywnie efektywność dotychczasowych działań Samorządu Województwa Lubelskiego podjętych w związku z przejęciem spółek przedsiębiorstw komunikacji samochodowej.
W 2010 r. Województwo Lubelskie nabyło nieodpłatnie 100 proc. akcji i udziałów w pięciu należących do Skarbu Państwa spółkach PKS (PKS „Wschód" SA w Lublinie, PKS w Białej Podlaskiej SA, PKS w Zamościu Sp. z o.o., PKS w Biłgoraju Sp. z o.o., PKS w Międzyrzecu Podlaskim Sp. z o.o.). Wszystkie przejęte spółki były w bardzo w złym stanie finansowo-ekonomicznym. Zarząd Województwa, przejmując spółki PKS, nie posiadał koncepcji rozwiązań funkcjonowania transportu zbiorowego na terenie województwa w oparciu o te spółki. NIK negatywnie oceniała opóźnienia w opracowaniu 5-letnich planów rozwoju przejętych spółek PKS w zakresie polityki transportowej Województwa Lubelskiego i nieterminowe przekazanie ich Ministrowi Skarbu Państwa. Podejmowane przez Zarząd Województwa działania nadzorcze nie przynosiły spodziewanych efektów. Sytuacja finansowa spółek PKS nadal się pogarszała, a działalność statutowa prowadzona była na granicy upadłości. Realizowane przez spółki programy restrukturyzacyjne i naprawcze nie przynosiły żadnej poprawy.
Stwierdzone nieprawidłowości: Urząd Marszałkowski w Lublinie nie był przygotowany do przejęcia od Skarbu Państwa znajdujących się w złym stanie finansowym i potrzebujących stałego dofinansowywania spółek PKS w celu uchronienia ich przed upadłością. Przejętym spółkom grozi upadłość i tym samym ich likwidacja w obliczu niesprostania konkurencji ze strony prywatnych przewoźników.
Źródło: "Sprawozdaniu z działalności NIK w 2012 roku", NIK, 2013
