Wpisanie pojazdu do inwentarza muzealiów w sytuacji, gdy muzeum jest jedynie współwłaścicielem pojazdu (i to w znikomym ułamku) jest przesłanką podważającą możliwość automatycznej rejestracji pojazdu jako pojazdu zabytkowego.

wyrok WSA w Gliwicach z 10 stycznia 2020 r., sygn. II SA/Gl 1298/19, nieprawomocne

Zgodnie z art. 2 pkt 39 Prawa o ruchu drogowym za pojazdy zabytkowe są uznawane pojazdy wpisane do rejestru zabytków, znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków, a także wpisane do inwentarza muzealiów. Przywołany wyrok zapadł w stanie faktycznym, w którym do rejestracji jako pojazd zabytkowy został przestawiony pojazd wpisany co prawda do inwentarza muzealiów, ale stanowiący własność muzeum jedynie w… 0,5%.

Sąd zauważył, że jak przyjmuje się w piśmiennictwie oraz orzecznictwie "Wpis do inwentarza muzealiów jest (...) czynnością faktyczną (materialno-techniczną) konstytuującą domniemanie (domniemanie wynikające z dokumentu urzędowego), że objęte tym wpisem rzeczy ruchome lub nieruchomości stanowią własność muzeum (a w przypadku muzeum prywatnego - założyciela tego muzeum)" (P. Antoniak, Ustawa o muzeach. Komentarz, tezy do art. 21, LEX-el.; A. Jagielska-Burduk, D. Markowski, Wybrane zagadnienia dotyczące sposobów nabywania własności dzieł sztuki i zabytków przez muzea, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, XLIV, Toruń 2013, s. 534 i n. oraz podane tam orzecznictwo). Jest to zatem domniemanie "własności muzeum" (a w przypadku muzeum prywatnego - założyciela tego muzeum), a nie "współwłasności" i – tym bardziej – w zakresie konkretnego udziału, np. 0,5 %.

Co więcej, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Kultury z dnia 30 sierpnia 2004 r. w sprawie zakresu, form i sposobu ewidencjonowania zabytków w muzeach (Dz. U. z 2004 r., Nr 202, poz. 2073) i wg jego § 6 ust. 1 i 2 muzealium wpisane do księgi inwentarzowej otrzymuje zawsze, gdy to jest możliwe, nieusuwalne oznakowanie, składające się z oznaczenia właściciela (a nie "oznaczenia właścicieli" – przyp. Sądu) i numeru z księgi inwentarzowej. Oznakowania dokonuje się techniką zapewniającą jego trwałość, bezpośrednio na przedmiocie, w miejscu najmniej widocznym, nienaruszającym wizualnego kształtu muzealium. W szczególnych przypadkach oznakowanie może być przymocowane do muzealium w sposób możliwie trwały.

Ingerencja taka w muzealium jest więc obligatoryjna, chyba że nie będzie możliwa ze względu na charakter przedmiotu i zagrożenie jego zniszczenia, uszkodzenia (np. negatyw fotograficzny, bibuła z historycznymi zapiskami, itd.).

Zatem tak daleko idąca i trwała ingerencja w muzealium wymaga posiadania pełnej własności rzeczy. Jeśli muzeum (a w przypadku muzeum prywatnego - założyciel tego muzeum) nie jest jej właścicielem, może ewentualnie uzyskać prawo do tzw. depozytu (zob. §1 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 30 sierpnia 2004 r. w sprawie zakresu, form i sposobu ewidencjonowania zabytków w muzeach).

Sąd zauważył, że w przedmiotowej sprawie współwłasność założyciela Muzeum w pojeździe stanowi jedynie 0,5%. Nie pozwala to na realizację przez Muzeum ustawowych celów odnośnie eksponatu (co dotyczy perspektywy lat i konieczności dbałości o pojazd, wymogu dokonywania nakładów, zważywszy na możliwą kolizję interesów ze współwłaścicielem, itp.), a tym samym nie można uznać, że wpis do inwentarza muzealiów został dokonany w sposób prawidłowy i zgodny z przepisami. Uchylił zatem decyzję organu drugiej instancji rejestrującą pojazd jako pojazd zabytkowy i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Sąd wskazał przy tym, że w orzecznictwie prezentowane są również stanowiska odmienne – jako przykład przywołał wyrok WSA w Gliwicach z 21 listopada 2019 r., sygn. II SA/Gl 1269/19.