Komentarz do art. 49 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

 „Art. 49. Obowiązek sprawowania pieczy nad dzieckiem i jego wychowania rodzina zastępcza lub prowadzący rodzinny dom dziecka podejmuje z dniem faktycznego umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka na mocy orzeczenia sądu, umowy, o której mowa w art. 35 ust. 2, oraz w sytuacjach określonych w art. 58 ust. 1 pkt 2 i 3.”

Komentowany przepis określa termin początkowy, od  którego rodzina zastępcza lub prowadzący rodzinny dom dziecka mają obowiązek sprawowania pieczy zastępczej. Nigdy nie może to być termin wcześniejszy niż dzień faktycznego umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka. Ponadto musi istnieć podstawa prawna do umieszczenia dziecka w pieczy. W przypadku orzeczeń sądowych w grę wchodzi nie tylko postanowienie sądu o umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej ale również postanowienie w postepowaniu zabezpieczającym wydane na podstawie art. 730, 755 oraz 756 (1) kodeksu postępowania cywilnego. Z ostatniego z powołanych przepisów wynika, że w sprawach dotyczących pieczy nad małoletnimi dziećmi i kontaktów z dzieckiem sąd orzeka w przedmiocie zabezpieczenia po przeprowadzeniu rozprawy, chyba że chodzi o wypadek niecierpiący zwłoki.  Warto również zaznaczyć, że zgodnie z art. 578 § 1 kodeksu postępowania cywilnego postanowienia sądu opiekuńczego są skuteczne i wykonalne z chwilą ich ogłoszenia, a gdy ogłoszenia nie było, z chwilą ich wydania. 

Umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej może  nastąpić również na podstawie umowy. Zgodnie z art. 35 ust. 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej w przypadku pilnej konieczności, na wniosek lub za zgodą rodziców dziecka, możliwe jest umieszczenie dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej, na podstawie umowy zawartej między rodziną zastępczą lub prowadzącym rodzinny dom dziecka a starostą właściwym ze względu na miejsce zamieszkania tej rodziny lub miejsce prowadzenia rodzinnego domu dziecka. O zawartej umowie starosta zawiadamia niezwłocznie sąd.

Ponadto do umieszczenia dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej dochodzi  przypadku gdy rodzina zastępcza zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego przyjmuje dziecko w przypadku gdy dziecko zostało doprowadzone przez Policję lub Straż Graniczną, na wniosek rodziców, dziecka lub innej osoby w przypadku, o którym mowa w art. 12a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

Art. 49 nie będzie miał zastosowania przykładowo w następujących przypadkach:

• w czasie trwania postępowania opiekuńczego małoletni zamieszkuje ze swoją babcią. Sąd nie wydał żadnego postępowania zabezpieczającego. Dopiero po ogłoszeniu/wydaniu postanowienia w sprawie umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej spokrewnionej można mówić o faktycznym umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej na podstawie orzeczenia sądu.
• pracownik socjalny działając w trybie art. 12a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie umieścił małoletniego u jego pełnoletniego brata. Brat małoletniego nie sprawuje jednak nad nim pieczy zastępczej. 

Na marginesie należy rownież zauważyć, że art. 49 nie wyczerpuje wszytskich przypadków,w których rodzina zastępcza lub rodzinny dom dziecka ma obowiązek sprawowania pieczy zastępczej nad dzieckiem - dotyczy to np. przypadku opisanego w art. 50 ustawy (powierzenie pieczy innej rodzinie zastępczej/prowadzącemu rodzinny dom dziecka na czas trwania postępowania karnego o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego).