Nauczyciel mianowany może w pewnych sytuacjach pracować w godzinach ponadwymiarowych. Belfer zatrudniony na niepełny etat takiej możliwości w ogóle nie ma.
Nauczyciel pracujący w godzinach ponadwymiarowych to wyjątek? Tak. Bo jedynie w szczególnych wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania, nauczyciel może być zobowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych zgodnie z posiadaną specjalnością. Tak wynika z art. 35 ust. 1 Karty Nauczyciela. Godziny ponadwymiarowe są zarezerwowane dla nauczycieli. Natomiast zgodnie z kodeksem pracy pracownicy (nie nauczyciele) mogą wykonywać zadania w godzinach nadliczbowych. Karta Nauczyciela nie traktuje godzin ponadwymiarowych i godzin doraźnych zastępstw jako godzin nadliczbowych (tak też Małgorzata Zając- Rzosińska, Jakub Jakubowski Komentarz do Karty Nauczyciela, wydawniactwo LexisNexis 2014)
Kto decyduje o ekstrapracy? Dyrektor szkoły. Jak? Godziny ponadwymiarowe mogą być przydzielane nauczycielom przez dyrektora szkoły powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Dyrektor przydziela je w sposób dowolny, np. w formie polecenia pracodawcy (potwierdza to uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 22 marca 2007 r., III PZP 1/2007).
Czy nauczyciel musi aprobować taką decyzję? To zależy. Do przyznania godzin ponadwymiarowych w wymiarze do 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nie jest wymagana zgoda nauczyciela. Nauczyciel dostaje zatem polecenie ich wykonania, które musi zrealizować. Orzekał o tym Sąd Najwyższy w wyroku z 12 maja 2004 r., I PK 454/2003).
Z kolei do przydzielenia większej liczby godzin ponadwymiarowych niż 1/4 wymagana jest zgoda nauczyciela, przy czym maksymalnie dyrektor szkoły może przydzielić godziny ponadwymiarowe w wymiarze nieprzekraczającym 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć.
Uwaga! Zgoda nauczyciela jest zawsze wymagana w przypadkach szczególnej ochrony, tj. w odniesieniu do kobiety w ciąży, osoby wychowującej dziecko do lat 4 oraz nauczyciela w trakcie odbywania stażu.
Za pracę w godzinach ponadwymiarowych nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie płatne według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy.
Czym jest godzina ponadwymiarowa? Jest to godzina przydzielona nauczycielowi powyżej obowiązkowego wymiaru godzin, który zgodnie z art. 42 ust. 3 Karty Nauczyciela dla nauczyciela szkolnego co do zasady wynosi 18 godzin. Jeżeli natomiast obowiązkowy wymiar jest niższy niż ten wynikajacy z Karty Nauczyciela, wówczas przydzielenie godzin ponadwymiarowych nie jest możliwe. Tym samym w godzinach ponadwymiarowych pracować mogą jedynie nauczyciele zatrudnieni w pełnym wymiarze zajęć. Potwierdza to orzecznictwo sądowe. Zatem ci pracujący na niepełny wymiar takiej możliwości nie mają.
- Jakkolwiek Karta Nauczyciela nie zawiera wyraźnego zakazu obciążania nauczycieli mianowanych, zatrudnionych w niepełnym wymiarze zajęć, godzinami ponadwymiarowymi, to jednak w ocenie Sądu Okręgowego uznać należało, iż tego rodzaju działania stałyby w sprzeczności w intencjami ustawodawcy wyrażonymi w sposób nie budzący wątpliwości w treści analizowanych przepisów prawa (na marginesie wskazać należy, że na możliwość realizacji godzin ponadwymiarowych jedynie przez nauczycieli zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy wskazywano również w literaturze przedmiotu- zob. opracowanie „Czas pracy nauczycieli z uwzględnieniem zmian od 1 września 2009 r.” Urszula Kozłowska, Joanna Lesińska, lex) – orzekł Sąd Okręgowy w Białymstoku w wyroku z 28 sierpnia 2013 r. (V Pa 41/13).
