Zlikwidować szkołę publiczną organ prowadzący może z końcem roku szkolnego. Warunkiem jest zapewnienie przez ten organ uczniom możliwości kontynuowania nauki w innej szkole publicznej tego samego typu, a także kształcącej w tym samym lub zbliżonym zawodzie.
Co najmniej na 6 miesięcy przed terminem likwidacji, organ prowadzący obowiązany jest zawiadomić o zamiarze likwidacji szkoły:
a. rodziców uczniów (w przypadku szkoły dla dorosłych - uczniów),
b. właściwego kuratora oświaty oraz
c. organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego właściwej do prowadzenia szkół danego typu.
Dyspozycje te wynikają z art. 59 ust. 1 ustawy o systemie oświaty. Nie dotyczą jednak szkoły w zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich oraz szkoły przy zakładzie karnym lub areszcie śledczym, które to mogą być zlikwidowana w każdym czasie, po zapewnieniu uczniom możliwości kontynuowania nauki w innej szkole.
Przy likwidacji szkoły lub placówki publicznej prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego konieczne jest zasięgnięcie opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Natomiast w przypadku szkoły lub placówki publicznej prowadzonej przez inną osobę prawną lub fizyczną wymagana jest zgoda organu, który udzielił zezwolenia na jej założenie.
Na podstawie powyższych rozważań może wskazać iż proces likwidacji szkoły publicznej przebiega dwutorowo:
- Etap pierwszy to podjęcie zamiaru likwidacji szkoły (uchwała intencyjna) oraz poinformowanie rodziców dzieci uczęszczających do takiej szkoły o zamiarze jej likwidacji, a także uzyskanie opinii kuratora oświaty, na 6 miesięcy przed planowanym terminem likwidacji.
Termin sześciu miesięcy jest terminem prawa materialnego, co oznacza, iż nie może zostać przywrócony, a jego niedochowanie przesądza o bezskuteczności zawiadomienia o zamiarze likwidacji szkoły. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 6 grudnia 2012 r., II SA/Op 404/2012.
Zawiadomienie o likwidacji szkoły, skierowane do rodziców uczniów może być dokonane w dowolnej formie, choć oczywiście winno ono do nich autentycznie dotrzeć i to w odpowiednim terminie (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 marca 2013 r., I OSK 2630/2012). Dotyczy to każdego rodzica ucznia szkoły, która ma być zlikwidowana (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 maja 2013 r. I OSK 263/2013). Natomiast po zawiadomieniu przez organ prowadzący o zamiarze likwidacji szkoły kuratora oświaty, ten powinien wydać opinię w sprawie wyrażenia lub odmowy wyrażenia zgody na likwidację szkoły. W przypadku uzyskania pozytywnej opinii kuratora oświaty, organ prowadzący może podjąć uchwałę w sprawie likwidacji szkoły (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 12 stycznia 2005 r., II SA/Ol 674/2004).
- Etap drugi to podjęcie uchwały o likwidacji szkoły.Uchwała ta powinna określać sposób zapewnienia uczniom możliwości kontynuowania nauki w innej szkole publicznej tego samego typu.
W orzecznictwie sądowym prezentowane są różne stanowiska, co do tego czy projekty uchwały intencyjnej oraz uchwały w sprawie likwidacji szkoły powinny być zaopiniowane przez odpowiednie władze statutowe organizacji związkowych. Według jednego stanowiska uchwała o zamiarze likwidacji szkoły oraz uchwała w sprawie likwidacji szkoły należą do kategorii aktów prawnych wymagających zaopiniowania przez reprezentatywną organizację związkową, m.in. w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego z 30 listopada 2007 r. sygn. akt I OSK 1282/07 oraz z 3 marca 2009 r. sygn. akt I OSK 1402/08). W innych orzeczeniach sądy administracyjne (m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 stycznia 2010 r. sygn. akt I OSK 1563/09) stwierdzały, że przedmiotowe uchwały nie są "aktami prawnymi", o jakich mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, lecz aktami indywidualnymi, dlatego też nie istnieje po stronie organu gminy obowiązek opiniowania określony w przepisie art. 19 ust. 1 i 2 tej ustawy.
Kwestia ta została rozstrzygnięta Uchwałą Naczelnego Sądu Administracyjnego dnia 29 listopada 2011 r., OPS 2/10. Sąd stwierdził, że uchwała o zamiarze likwidacji szkoły i uchwała o likwidacji szkoły, podjęte na podstawie art. 59 ust. 1 ustawy o systemie oświaty, są aktami prawnymi podejmowanymi w sprawie objętej opiniowaniem przez odpowiednie władze statutowe związku zawodowego stosownie do przepisu art. 19 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, z tym że przedstawienie do zaopiniowania projektu jednej z nich oznacza dopełnienie obowiązku, o którym mowa w art. 19 ust. 2.
Jak wynika z informacji przedstawionych na stronie resortu edukacji, przekazanych przez kuratorów oświaty samorządy w tym roku mają zamiar zlikwidować 99 szkół dla dzieci i młodzieży (bez szkół policealnych), w których obecnie odbywa się nauczanie. Jest to 47 szkół podstawowych, 11 gimnazjów, 41 szkół ponadgimnazjalnych. Ponadto, uchwały o zamiarze likwidacji podjęto w stosunku do 49 pustych szkół z zerową liczbą uczniów.Odrębną kategorię stanowią likwidacje szkół ponadgimnazjalnych z mocy ustawy z 2011 r., która wprowadziła zmiany w systemie szkolnictwa zawodowego (likwidacja liceów profilowanych i techników uzupełniających). Na mocy tej ustawy samorządy planują w tym roku likwidacje 241 szkół ponadgimnazjalnych dla dzieci i młodzieży oraz przekształcenie 11 w szkoły dla dorosłych. Podjęto również 9 uchwał o zamiarze wygaszenia szkoły w roku 2015. Ponadto samorządy uchwaliły zamiar przekształcenia w filie 8 szkół podstawowych i wyłączenie 4 szkół z zespołów, w których obecnie funkcjonują. Ponadto w przypadku 8 szkół, jak podały samorządy w uzasadnieniach do uchwał, zamiar likwidacji wiąże się z uruchomieniem w szkolnym budynku szkoły, którą będzie prowadzić inny organ niż jednostka samorządu terytorialnego.
Podjęcie uchwały intencyjnej nie jest jednak równoznaczne z likwidacją szkoły. Samorząd może zrezygnować ze swoich zamiarów lub wojewoda w ramach swoich kompetencji może stwierdzić nieważność uchwały intencyjnej.
