Posłowie PiS wnieśli do Sejmu projekt ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy. Zakłada on utworzenie jednostki samorządu terytorialnego z obecnego miasta Warszawa i okolicznych trzydziestu dwóch gmin: Błonie, Brwinów, Góra Kalwaria, Grodzisk Mazowiecki, Halinów, Izabelin, Jabłonna, Józefów, Karczew, Kobyłka, Konstancin-Jeziorna, Legionowo, Lesznowola, Łomianki, Marki, Michałowice, Milanówek, Nadarzyn, Nieporęt, Otwock, Ożarów Mazowiecki, Piaseczno, Piastów, Pruszków, Raszyn, Stare Babice, Sulejówek, Wiązowna, Wieliszew, Wołomin, Ząbki, Zielonka. Wśród wymienionych gmin zabrakło gminy Podkowa Leśna pomimo, że otaczające ją gminy znalazły się wśród przeznaczonych do włączenia.

Usprawnienie zarządzania metropolią?

W uzasadnieniu projektu czytamy "proponuje się stworzenie na obszarze tworzącym metropolię warszawską nowego rodzaju jednostki samorządu terytorialnego o charakterze metropolitalnym, które będą realizować zadania powiatowe oraz zadania związane z funkcjami metropolitalnymi w obszarze transportu, zagospodarowania przestrzennego oraz koordynacji wykonywania zadań publicznych w gminach. Jednostką tą będzie miasto stołeczne Warszawa. Dotychczasowe miasto na prawach powiatu – m.st. Warszawa uzyska status gminy miejskiej o nazwie gmina Warszawa, z obligatoryjnym podziałem na dzielnice.”. W związku z przejęciem wykonywania zadań powiatowych, z dniem wejścia w życie ustawy likwidacji lub przekształceniu uległyby powiaty na obszarze nowego organizmu. Gminy wchodzące w skład powiatów, które nie znalazłyby się w obszarze nowego m.st. Warszawy, włączone zostałyby do sąsiednich powiatów.

Rada nowej jednostki określałaby uchwałą zadania gmin, które podlegają koordynacji oraz sposób i tryb tej koordynacji. Koordynacja zadań gmin polegać miałaby w szczególności na:szczególności na:

1. ustalaniu, w drodze uchwały, programów i planów w zakresie realizacji zadań publicznych objętych koordynacją;
2. opiniowaniu lub uzgadnianiu projektów uchwał rad gmin;
3. dokonywaniu wraz z przedstawicielami gmin wspólnych ustaleń w sprawach będących przedmiotem koordynacji;
4. ustalaniu, w drodze uchwały, wymagań, standardów i obowiązków sprawozdawczych gmin w zakresie przebiegu prac oraz realizowanych działań;
5. ustalaniu, w drodze uchwały, zasad i trybu zastępczego wykonania programów i planów, o których mowa w pkt 1, w przypadku ich nie realizowania przez gminę zobowiązaną.

Jakie zadania nowej jednostki?

Jak twierdzą pomysłodawcy, nowy organizm uzyska „wszelkie niezbędne atrybuty jednostki samorządu terytorialnego: osobowość prawną, samodzielność i odpowiedzialność za wykonywanie zadań publicznych oraz niezbędne dochody”. Projekt zakłada, że nowa jednostka będzie mogła koordynować wykonywanie zadań publicznych w gminach znajdujących się na jego obszarze. Po drugie, projekt przewiduje, że do zakresu działania nowej jednostki należeć będą wszystkie - uwaga - ponadgminne sprawy publiczne o znaczeniu - uwaga - metropolitalnym (do tego niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów).

Nowe miasto stołeczne będzie wykonywać zadania publiczne w zakresie: zadań powiatu; kształtowania ładu przestrzennego (uchwalanie studium metropolitalnego); koordynowania realizacji zadań publicznych przez gminy znajdujące się w obszarze miasta stołecznego Warszawy; rozwoju społecznego i gospodarczego obszaru miasta stołecznego Warszawy (opracowywanie, uchwalanie i realizacja strategii rozwoju); zadań gmin w zakresie publicznego transportu zbiorowego; zarządzania drogami publicznymi z wyjątkiem dróg gminnych, autostrad i dróg ekspresowych; promocji miasta stołecznego Warszawy i jego obszaru.

Ważne wydaje się podkreślenie, że gminy wchodzące w skład nowego organizmu - nowej jednostki samorządu terytorialnego - pozostałyby nadal gminami. Z powyższego wynika, że w przypadku powołania nowego organizmu pod nazwą "Miasto Stołeczne Warszawa", złożonej z wymienionych gmin, mielibyśmy do czynienia z utworzeniem nie nowej gminy, a powiatu metropolitalnego. Można dodać - metropolitalnego super powiatu, ponieważ o statusie miasta stołecznego.

Jakie władze?

Prezydent nowego miasta stołecznego Warszawa byłby wybierany w wyborach powszechnych przez mieszkańców m.st. Warszawy. Pełniłby on jednocześnie funkcję burmistrza gminy Warszawa, a także zarządu powiatu (ponieważ nowa jednostka miałaby wykonywać zadania powiatu). „W związku z uzyskaniem mandatu w wyborach powszechnych zarówno mieszkańcy m.st. Warszawy jak i gminy Warszawa będą mogli odwołać w referendum odpowiednio Prezydenta m.st. Warszawy lub Burmistrza gminy Warszawa. Przy czym odwołanie Burmistrza gminy Warszawa, ze względu na unię personalną, będzie skutkować odwołaniem Prezydenta m.st. Warszawy i na odwrót.”.

Rada miałaby składać się z pięćdziesięciu radnych, wybieranych w okręgach jednomandatowych. Po jednym radnym z gmin i dzielnic znajdujących się w obszarze nowej JST. Pozycja i zakres kompetencji rady zbliżone miałyby być do organów stanowiących w innych jednostkach samorządu terytorialnego. Uchwały rady zapadałyby podwójną większością głosów, rozumianą jako większość głosów radnych wybieranych w gminach i dzielnicach, która dodatkowo przekładałaby się na większość ludności zamieszkałej na obszarze m. st. Warszawy.

Wątpliwości

Niewątpliwie mechanizm metropolitalny jest aglomeracji warszawskiej potrzebny. Krytyka projektu o wchłonięciu, czy o przyłączeniu okolicznych gmin do Warszawy jest nietrafiona. Ale to nie oznacza, że projekt i sposób jego przedstawienia nie ma wad ani wątpliwości.

• Likwidacja obecnych powiatów na obszarze powoływanej jednostki metropolitalnej. A to nie tylko zagrożenie zwolnień dla setek pracowników urzędów powiatowych. Co z jednostkami organizacyjnymi, prowadzonymi przez te powiaty: szkołami ponagimnazjalnymi, liceami, technikami, zawodówkami, co ze szpitalami, co z instytucjami pomocy społecznej itd.? Przejmie to wszystko nowa jednostka? Nie wiadomo;
• Co z finansami nowego organizmu? Projekt mówi tylko tyle, że będą stanowić o tym osobne ustawy. Czyli póki co nie wiemy;
• Rozwiązanie jest narzucane z góry. I tylko wybranym, konkretnym samorządom. Nie jest tworzony mechanizm dobrowolny, który przyjmą zainteresowane samorządy poprzez oddolne porozumienie;
• Brak otwartości. Ustawa tworzy zamknięte grono członków metropolii. Projekt nie przewiduje, że chętna gmina, której nie wymieniono wśród powoływanych do jednostki metropolitalnej, będzie mogła się przyłączyć;
• Gdzie argumenty powiązań funkcjonalnych? Obszar gmin wybranych do nowej jednostki metropolitalnej jest mniejszy od obszaru realizacji mechanizmy Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych i mniejszy od obszaru metropolitalnego Warszawy, wyznaczonego uchwałą zarządu województwa mazowieckiego w 2016 r., na podstawie ekspertyz Mazowieckiego Biura Planowania;
• Pośpiech wprowadzania. Wzbudza niepokój, iż chodzi o to, co podnoszą krytycy, czyli wdrożenie sposobu na polityczną zmianę prezydenta Warszawy.

Kiedy zmiany?

Omawiany projekt zakłada, że ustawa weszłaby w życie w terminie oraz trybie na zasadach określonych w odrębnej ustawie. W szybkim tempie projektowi nadano oficjalny nr druku sejmowego. Jak się dowiedzieliśmy, w trybie pilnym ma być on procedowany w Sejmie już w bieżącym tygodniu 8 lutego. Z projektem ustawy i jego uzasadnieniem można zapoznać się tutaj.