Ministerstwo Finansów skierowało na ścieżkę legislacyjną projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (w szczególności ustawy o podatku tonażowym). Jak wskazują projektodawcy zasadniczym celem ustawy ma być zapewnienie pełniejszej realizacji – wywodzonej z art. 84 Konstytucji RP – zasady sprawiedliwości podatkowej w zakresie związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej. Zaproponowane zmiany mają zwiększyć dochody sektora finansów publicznych o co najmniej 291 mln zł, w tym w zakresie dochodów budżetu państwa – 224 mln zł, a jednostek samorządu terytorialnego – 67 mln zł.

Ministerstwo Finansów dowodzi, że zasada sprawiedliwości podatkowej i związana z nią zasada powszechności opodatkowania doznają uszczerbku we wszystkich tych sytuacjach, w których dochód wynikający ze zdarzeń o ekonomicznie tożsamym skutku zostaje opodatkowany na różnym poziomie lub różnych zasadach, a nie jest to uzasadnione czynnikami obiektywnymi. Różnice te stanowią podstawę do podejmowania przez podatników działań potocznie zwanych „optymalizacją podatkową”, których podstawową cechą jest to, iż o wyborze konkretnego sposobu przeprowadzenia danej transakcji, czy formy prowadzenia działalności decydują wyłącznie bądź w przeważającej mierze przepisy prawa podatkowego. Resort podkreśla, że chodzi o działania, które formalnie są zgodne z obowiązującym prawem, ale nie są pożądane. Na liście zmian znalazły się m.in.:

1)      włączenie spółek komandytowo-akcyjnych w zakres podmiotowy ustawy CIT. Zmiana ma przeciwdziałać ukształtowanej przez orzecznictwo sądowe zasadzie, że akcjonariusz spółki kapitałowo-akcyjnej nie jest zobowiązany do odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy w trakcie bieżącej działalności spółki – obowiązek taki powstaje jedynie w miesiącu faktycznego otrzymania przez niego przychodu z podziału zysku lub w przypadku otrzymania w trakcie roku zaliczki na poczet dywidendy (tzw. zaliczka sporadyczna);

2)      wyłączenie prawa do korzystania ze zwolnienia od podatku, w przypadku wypłat dywidend i innych dochodów (przychodów) z tytułu udziału w zyskach osób prawnych podlegających odliczeniu w spółce wypłacającej (tzw. pożyczka partycypacyjna). Proponowana zmiana jest reakcją na wyrok NSA z dnia 29 listopada 2011 roku, w którym sąd nie podzielił stanowiska Ministerstwa Finansów odnośnie interpretacji przepisów Konwencji o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartej między Polską a Wielkim Księstwem Luksemburg;

3)      wprowadzenie przepisów wskazujących sposób określenia wartości przychodów i kosztów świadczeń w naturze. Dominująca linia orzecznictwa sądowego opowiedziała się za stanowiskiem, że forma wypłacanej dywidendy pozostaje bez wpływu na skutki podatkowe przekazania tych świadczeń po stronie spółki wypacającej, co oznacza, że zarówno w przypadku dywidendy wypłacanej w formie pieniężnej, jak i niepieniężnej nie można uznać, że po stronie spółki wypłacającej dywidendę powstanie jakiekolwiek przysporzenie. Ministerstwo Finansów pragnie by dywidenda wypłacana w formie rzeczowej była opodatkowana tak samo jak odpłatne zbycie rzeczy;

4)      doprecyzowanie przepisów w zakresie niedostatecznej kapitalizacji oraz rozciągnięcie ich stosowania na powiązania pośrednie. Oznaczać to będzie, że wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów podlegać będą – w części w jakiej kwota zadłużenia podatnika wobec określonej grupy bezpośrednio z nim powiązanych podmiotów przekracza trzykrotną wartość jego kapitału zakładowego – nie tylko odsetki od pożyczki udzielonych podatnikowi przez podmiot posiadający w kapitale podatnika minimum 25% udziałów (akcji) lub przez podmiot, w którym wspólnik taki posiada minimum 25% udziałów (akcji), lecz również podmioty posiadające w kapitale podatnika oraz w kapitale podmiotu udzielającego podatnikowi pożyczki udział pośredni wynoszący minimum 25%;

5)      doprecyzowanie przepisów dotyczących cen transferowych i dokumentacji podatkowej z nimi związanej. Doprecyzowanie ma polegać w szczególności na objęciu tymi przepisami jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej (a zatem przede wszystkim spółek osobowych);

6)      doprecyzowanie algorytmu stosowanego przy wystąpieniu wspólnika ze spółki osobowej. Doprecyzowanie polega w tym przypadku na wyłączeniu z kalkulacji zysku zwolnionego z opodatkowania wydatków niestanowiących kosztów podatkowych;

7)      ujednolicenie stosowanych w ustawach PIT i CIT definicji pochodnych instrumentów finansowych ora momentu powstania przychodu z ich realizacji.

Resort odżegnuje się od postrzegania zaproponowanych zmian – jedynie przez pryzmat możliwego do osiągnięcia efektu budżetowego – jako próby wprowadzenia przepisów ukierunkowanych wyłącznie na zwiększenie obciążeń podatkowych. Istotna jest bowiem natura rozwiązań zapewniająca realizację powszechnego obowiązku ponoszenia ciężaru podatkowego, nie zaś fiskalny skutek.