W konsekwencji intensywnych prac sejmu minionej kadencji, szczególnie w ostatnich miesiącach jego pracy od 1 stycznia 2016 roku będziemy mieli dwie nowe kategorie przewozów. Będą to gminno-powiatowe przewozy pasażerskie oraz metropolitalne przewozy pasażerskie.  

Pierwsze z nich są konsekwencją nowelizacji ustawy o samorządzie gminnym, która przyznaje możliwość przekształcenia dotychczasowych związków międzygminnych w związek powiatowo-gminny, gdy do takie związku przystąpi powiat, analogicznie w przypadku związków powiatów, gdzie przystąpi gmina. Tam sytuacja jest prosta, bo nowy związek wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki poprzedniego związku, w tym właśnie te związane z transportem publicznym.  

Drugim ciekawszym z punktu widzenie prawnego jest nowo utworzony związek metropolitalny, który również będzie odpowiadał za przewóz osób w ramach publicznego transportu zbiorowego wykonywanego w granicach związku metropolitalnego, innego niż gminne, powiatowe, powiatowo-gminne, wojewódzkie i międzywojewódzkie przewozy pasażerskie. 

Sama kategoria związku metropolitalnego budziła i budzi kontrowersje w samorządach. Szczególnie jeśli weźmiemy pod uwagę, że związek tworzony jest na mocy rozporządzenia po zasięgnięciu pozytywnej opinii: 

• rad co najmniej 70% miast na prawach powiatu położonych w granicach obszaru metropolitalnego; 
• rad co najmniej 70% gmin niemających statusu miasta na prawach powiatu położonych w granicach obszaru metropolitalnego; 
• rad co najmniej 50% powiatów, na obszarze, których leży co najmniej jedna gmina położona w granicach obszaru metropolitalnego.

Co w praktyce oznacza, że część samorządów może zostać przyłączona wbrew swojej woli, a nawet mimo swojej negatywnej decyzji. 

Kwestia ta ma swoje konsekwencje w zakresie transportu zbiorowego, szczególnie biorąc pod uwagę uprawnienia wynikające z ustawy. Związek metropolitalny ustanawia zintegrowany system taryfowo-biletowy obowiązujący w jego granicach. Organizatorzy gminnych i powiatowych przewozów pasażerskich na terenie związku metropolitalnego są obowiązani do uczestnictwa w systemie taryfowo-biletowym. Wzajemne rozliczenia z tytułu uczestnictwa organizatorów gminnych i powiatowych przewozów pasażerskich w zintegrowanym systemie taryfowo-biletowym na terenie związku metropolitalnego określa porozumienie zawarte przez związek metropolitalny i odpowiednią jednostkę samorządu terytorialnego. Przymusowość włączenie samorządu do związku metropolitalnego wydaje się w tym kontekście uzasadniona zarówno pod względem ekonomii dla samorządu jak i dla samych podróżnych, którzy będą objęci jednolitym systemem. 

W związku z przejęciem przez związek metropolitalny tego zadania publicznego to właśnie na nim spocznie ciężar opracowania planu transportowego, w tym wypadku gminy powiaty i ich związki będą z tego obowiązku zwolnione, a z dniem wejścia w życie planu metropolitalnego ich dotychczasowe plany tracą moc.

Czy regulacja jest zasadna? Z punktu widzenie jednolitego sytemu, pewnego zintegrowania jako całości oraz odpowiedzialności za tworzenie spójnych systemów transportowych to rozwiązanie ma swoje zasadnicze plusy. Czy regulacja będzie spełniała pokładane w niej nadzieje na rozwój metropolii? Wszystko zależy od woli samych samorządów, a jak wspomniałem już na etapie uchwalania tej regulacji było do niej wiele zarzutów.