Likwidację szkoły lub placówki należy uznać za szczególnie uzasadniony przypadek, który stanowi uzasadnioną przyczynę odwołania dyrektora szkoły (placówki) w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia, w myśl art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty, z tego względu, że nie istnieje już jednostka, w której mógłby pełnić dalej swoją funkcję (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2015 r., I PK 167/14).
Przepis art. 38 ust. 1 pkt 2 przewiduje możliwość odwołania z funkcji kierowniczej bez wypowiedzenia w czasie roku szkolnego, ale w przypadkach szczególnie uzasadnionych, po zasięgnięciu opinii kuratora oświaty. Zamiarem ustawodawcy przy konstruowaniu tegoż przepisu było przyznanie właściwemu organowi uprawnienia do odwołania dyrektora szkoły z pełnionej funkcji także w innych przypadkach niż zawinione działania lub zaniechania tego dyrektora. Zasadność tego wniosku potwierdza przewidziana we wskazanym przepisie konieczność uzyskania opinii właściwego kuratora oświaty. Taka regulacja zapewnia bowiem wpływ niezależnego od władz gminnych organu na decyzję w tym przedmiocie i tym samym kontrolę prawidłowego stosowania przepisu odwołującego się do sytuacji wyjątkowych, a także zabezpiecza przed pochopnym korzystaniem z tego rozwiązania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2008 r., III PK 69/07, OSNP 2009 nr 9 -10, poz. 117).
Zarówno w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, jak i w orzecznictwie Sądu Najwyższego, przyjmuje się, że uchwała zarządu gminy o odwołaniu dyrektora szkoły w oparciu o art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty powinna zawierać odpowiednie uzasadnienie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 1997 r., III RN 3/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2003 r., I PK 103/03), jako że zakres swobody organu gminy przy odwołaniu nauczyciela ze stanowiska dyrektora szkoły jest ograniczony przepisami prawa oświatowego, a sfera uznania tego organu jest, co prawda znaczna, ale niepełna, bo musi on uwzględniać między innymi ograniczenia wyraźnie ustanowione w art. 38 ustawy o systemie oświaty. Przepis ten - jako stwarzający gwarancje dla stabilności stosunku zatrudnienia nauczycieli - musi być zarówno przez organy decydujące, jak i przez organy nadzorujące, a także sprawujące kontrolę legalności decyzji podejmowanych w tym zakresie (także przez sąd pracy), traktowany ze szczególną uwagą. Jeśli bowiem ustawodawca stwarza dla pewnych wyraźnie określonych grup pracowników (w tym przypadku nauczycieli) szczególne i dosyć rygorystyczne gwarancje, to rzeczą organów kontroli prawnej jest dołożenie wszelkich starań, by gwarancje te stały się rzeczywiście funkcjonujące w praktyce. W wyroku z dnia 19 lutego 1997 r., III RN 3/97, Sąd Najwyższy stwierdził, że art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty przewiduje możliwość odwołania nauczyciela w przypadkach szczególnie uzasadnionych, co oznacza, że zarówno ocena, jak i uznanie organu, który powierzył nauczycielowi stanowisko kierownicze, a następnie odwołuje go z tego stanowiska, nie mogą mieć charakteru dowolnego lub arbitralnego, lecz powinny być dokładnie i szczegółowo wywiedzione oraz uargumentowane w uzasadnieniu podjętej decyzji (uchwały), zaś ów wywód i argumentacja powinny podlegać wnikliwej kontroli zarówno organów nadzoru, jak i sądu. Oznacza to, że zawarty w art. 38 ust. 1 pkt 2 zwrot "przypadki szczególnie uzasadnione" zawęża stosowanie tego przepisu do sytuacji wyjątkowych, tj. takich, w których dalsze kierowanie daną placówką przez dyrektora stanowi istotne zagrożenie dla osiągnięcia jej celów, albo jest niemożliwe z jakichś innych obiektywnych względów, czyli że odwołanie w tym trybie mogą uzasadniać okoliczności zarówno zawinione przez dyrektora szkoły, jak i od niego niezależne, byle obiektywnie uniemożliwiały dalsze pełnienie tej funkcji. Uzasadnioną przyczyną odwołania dyrektora szkoły może być więc reorganizacja tej placówki, z którą związane jest zmniejszenie liczby stanowisk kierowniczych w związku z częściową likwidacją lub przekształceniem organizacyjnym szkoły (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2013 r., II PK 284/12). Tym bardziej za przypadek szczególnie uzasadniony w rozumieniu art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty uznać należy całkowitą likwidację szkoły (placówki), którą kieruje dana osoba. Należy bowiem zgodzić się ze stanowiskiem Naczelnego Sądu Administracyjnego, który w wyroku z dnia 14 października 2014 r., I OSK 1452/14 wskazał, że przepisy ustawy o systemie oświaty, przewidując możliwość likwidacji czy przekształcenia szkoły lub placówki, nie zawierają regulacji odnoszących się do dalszego zajmowania stanowiska przez dyrektora tej szkoły czy placówki. Nie budzi zaś wątpliwości, że podjęcie aktu o likwidacji szkoły (placówki) wymusza konieczność pozbawienia nauczyciela tej funkcji kierowniczej. Poza art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty nie ma żadnego innego przepisu prawa, który umożliwiłby organowi, który powierzył nauczycielowi stanowisko kierownicze w szkole (placówce), odwołanie go z tego stanowiska w związku z likwidacją szkoły (placówki), którą kieruje. Stąd likwidację szkoły lub placówki należy uznać za szczególnie uzasadniony przypadek, który stanowi uzasadnioną przyczynę odwołania dyrektora szkoły (placówki) w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia, w myśl art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty, z tego względu, że nie istnieje już jednostka, w której mógłby pełnić dalej swoją funkcję. Jest to jedynie przypadek niezależny od dyrektora i niezawiniony przez niego, co jednak nie odbiera mu charakteru "szczególnie uzasadnionego".
