Od pewnego czasu, w różnych środowiskach oświatowych (głównie dyrektorsko - nauczycielskich) pojawia się pytanie o rolę jaką na terenie szkoły powinna spełniać rada szkoły. Nie kwestionując potrzeby uporządkowania przepisów dotyczących tego organu  (obecnie obowiązujące są zdecydowanie niespójne i posiadają wiele mankamentów), chciałbym przestrzec przed rozwiązaniami, które sprowadzą znaczenie i rolę rad rodziców, a tym  samym rodziców, do czysto formalnego, fasadowego organu szkoły pozbawionego jakiegokolwiek realnego wpływu na jej życie.

Przypominam, że dyskusja na temat miejsca i roli rodziców  w  polskim systemie edukacji toczyła się, w  różnych gremiach,  już od roku 1987.  Jej ukoronowaniem były dwie konferencje zorganizowane, wspólnie z Parlamentarnym Zespołem „Edukacja Jutra”, w roku 2000,  w trakcie których zostały przedstawione i przyjęte przez uczestników propozycje nowelizacji prawa oświatowego - przede wszystkim dotyczące   art. 53. 54  i 56 ustawy o systemie oświaty oraz art.6a i 9c Ustawy Karta Nauczyciela –wprowadzone do systemu oświaty  w roku 2007 . W świetle powyższych faktów, może warto pamiętać, jakie środowiska polityczne i zawodowe przez siedem lat sprzeciwiały się  rozwiązaniom, na które oczekiwały setki tysięcy rodziców.

Niestety niedokonanie - równolegle z wprowadzeniem obligatoryjności powoływania rad rodziców  i wyposażeniem ich w znaczące uprawnienia -  korekty regulacji dotyczących rad szkół, skutkuje  niespójnością prawną i częstym  wzajemnym traktowaniem się tych dwóch organy szkoły jako konkurentów.

Wyraźnymi  przykładami  prowadzącymi do napięć i konfliktów są:

1. Tryb wyłaniania rady rodziców i rady szkoły.
   Pierwsza powstaje w wyniku  tajnych wyborów przedstawicieli rodziców uczniów poszczególnych oddziałów., czyli jest reprezentacją spełniającą wszystkie zasady struktur demokratycznych (art. 53 ust.2 ustawy o systemie oświaty).
   Druga składa się z; nauczycieli wybranych przez ogół nauczycieli,  rodziców wybranych przez ogół rodziców i uczniów wybranych przez ogół uczniów (art. 51 ust.1 ustawy o systemie oświaty).
   Pozornie w tych zapisach nie ma sprzeczności, jeśli jednak uwzględnimy fakt, że reprezentacja rodziców jest już raz wybrana w trybie art. 53 ustawy o systemie oświaty, a reprezentacja uczniów w trybie art. 55 ww. ustawy to istnieje realne niebezpieczeństwo powstania na terenie szkoły dwóch konkurujących ze sobą, składających się z różnych osób, przedstawicielstw ważnych środowisk szkolnych: rodziców i uczniów.
   Uwzględniając powyższe uważam, że najbardziej racjonalnym rozwiązaniem byłoby przyjęcie zasady iż rada szkoły jest nieobligatoryjnym organem szkoły organizowanym przez dyrektora szkoły na wniosek rady rodziców, rady pedagogicznej, lub samorządu uczniowskiego po wyrażeniu zgody na jej powstanie przez  ww. podmioty.
   Zapis w  art. 51 ustawy o systemie oświaty określający tryb powstawania rady szkoły  powinien brzmieć:
   1.W skład rady szkoły wchodzą w równej liczbie:
   1)    przedstawiciele rady pedagogicznej;
   2)    przedstawiciele rady rodziców;
   3)    przedstawiciele samorządu uczniowskiego.
   Tak ukonstytuowana rada szkoły pełniłaby rolę płaszczyzny wymiany poglądów oraz współpracy wszystkich uczestników życia szkolnego nie ograniczając jednocześnie autonomii poszczególnych organów szkoły (dyrektora, rady pedagogicznej, rady rodziców i samorządu uczniowskiego).
2. Regulacje  dotyczące finansów rady szkoły i rady rodziców.
   W art. 54. ust 8 ustawy o systemie oświaty zapisano:
   W celu wspierania działalności statutowej szkoły lub placówki, rada rodziców może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek rodziców oraz innych źródeł...
   a w art. 50 ust 3 ww. ustawy:
   W celu wspierania działalności statutowej szkoły lub placówki, rada szkoły może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek oraz innych źródeł...
   Praktyka potwierdza że głównym źródłem funduszy rady rodziców są dobrowolne składki  rodziców, którymi rada dysponuje w sposób suwerenny (notabene zazwyczaj uwzględniając wnioski dyrektora szkoły, rady pedagogicznej i  samorządu uczniowskiego).
   Warto zastanowić się skąd będą się brały dobrowolne składki rady szkoły. Wątpię, by wpłacającymi byli nauczyciele, lub uczniowie. Pozostają jedynie rodzice, którzy staną przed wyborem:  czy płacą na radę rodziców,  czy na radę szkoły, czy też  na oba organy (czyli podwójnie)? Przy takiej alternatywie może się okazać, że wybiorą opcję zerową i zaprzestaną płacenia  w ogóle.
   Osobiście namawiałbym  do płacenia przede wszystkim składek  na radę rodziców,  ponieważ - w przeciwieństwie do rady szkoły, w której rodzice mają mniejszościowy pakiet głosów.-   pieniędzmi rady rodziców dysponują  wyłącznie ich przedstawiciele.

Przytoczone rozwiązania i wątpliwości wskazują jedynie na dwa bardzo poważne pola konfliktu, jakie mogą powstawać (i  często powstają) przy obecnie obowiązujących regulacjach prawnych. Jest ich znacznie więcej, ale okazją  do rozmawiania o kolejnych  powinno być po przedstawienie przez MEN propozycji nowelizacji  ustawy o systemie oświaty, doprecyzowujących prawa i obowiązki społecznych organów szkoły, na którą środowiska rodziców od siedmiu lat oczekują.

Uwaga końcowa: Nie jestem przeciwnikiem powstawania  rad szkół, wręcz przeciwnie.

Chciałbym jednak, aby  były one elementem autentycznego poszerzania demokratyzacji polskiej szkoły, a nie  wprowadzały do niej szereg niejasności, mogących służyć  ograniczaniu naturalnych, konstytucyjnie i ustawowo zagwarantowanych, praw  rodziców.

Wojciech Starzyński
Prezes Zarządu Fundacji „Rodzice Szkole”

Artykułem: Jaka rada szkoły jest nam potrzebna? rozpoczynamy dyskusję na temat zmian ustawowych mających na celu uporządkowanie sytuacji społecznych organów szkoły (Rozdział 4 ustawy o systemie oświaty). Ze względu na zwiększającą się aktywność rodziców
 i rad rodziców na terenie szkół ich dzieci brak jednoznacznych regulacji prawnych prowadzi niejednokrotnie do napięć i sporów  co utrudnia  współpracę i zniechęca rodziców do angażowania się w życie szkolne.

Uwzględniając powyższe proszę się  o przesyłanie na adres: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Państwa opinii, propozycji i uwag odnoszących się do proponowanych zmian. Będziemy je zamieszczać na witrynie Fundacji „Rodzice Szkole” oraz wykorzystywać w rozmowach z Parlamentarzystami i przedstawicielami Ministra Edukacji Narodowej.

Krzysztof Zuba
Rzecznik Prasowy Fundacji „Rodzice Szkole”