Na kwietniowym posiedzeniu Parlamentarnego Zespołu ds. Gospodarki Zeroemisyjnej i Europejskiego Zielonego Ładu, podjęto temat partycypacji jednostek samorządu terytorialnego w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego i środowiskowego Polski. Dyskutowano m.in. nad zagadnieniem klastrów energetycznych, udziałem programów lokalnych i ogólnopolskich w rewolucji gospodarki zeroemisyjnej oraz problemami związanymi z transformacją energetyczną państwa.
Przewodnicząca Zespołu, poseł Jadwiga Emilewicz wskazała na konieczność uniezależnienia energetycznego, zwłaszcza w perspektywie zaprzestania przesyłu gazu do Polski przez Rosję. Rozwój gospodarki bez emisyjnej nie tylko buduje strukturę bezpieczeństwa państwa, lecz także ma uzasadnienie ekonomiczne, co buduje jej sukces głównie w sektorze przemysłowym oraz odbiorców indywidualnych. Ważną rolę w tej transformacji pełnią jednostki samorządu terytorialnego, które w rozwiązaniach lokalnych często wyprzedzają ustawodawcę.
Przykładem wkładu, jakie wnoszą samorządy w transformację energetyczną, jest Związek Gmin Dorzecza Wisłoki, o której opowiedział Andrzej Czarnecki, przewodniczący zarządu. Związek odpowiedzialny jest za opracowanie projektów w ramach których dofinansowano m.in. 8240 instalacji solarnych w domach prywatnych, 46 pomp ciepła, wymianę 906 kotłów na paliwa stałe. Przewodniczący podkreślił, jak znaczące jest grupowanie się jednostek samorządu terytorialnego, gdyż ,,pozwala na dostęp do kompetencji niedostępnych pojedynczej gminie”.
Sekretarz Stanu Ireneusz Zyska podsumował wyniki obecnie działających 66 klastrów energii, gdzie udział odnawialnych źródeł energii w krajowym miksie energetycznym wyniósł ponad 18 gigawatów mocy (dla porównania największa w Europie elektrownia węglowa Bełchatów to udział około 5 gigawatów). Klastry mają ,,zapewnić szersze wykorzystanie miejscowych zasobów energetycznych oraz rozwój lokalnej przedsiębiorczości i społeczności lokalnej”. W klastrze energii mogą funkcjonować źródła konwencjonalne, lecz tym więcej OZE wewnątrz klastra, tym korzystniejsze warunki dla uczestników klastra m.in. upusty, korzystne warunki umowy z operatorami systemów dystrybucji energii.
Poruszono temat realizacji projektów parasolowych oraz zapewniono, iż wszyscy, którzy podpisali umowy z gminą w ramach wspomnianych projektów do końca marca 2022 r., będą mogli przyłączyć się do sieci elektroenergetycznej do końca przyszłego roku na poprzednio obowiązujących warunkach.
Gmina ma być obligatoryjnym uczestnikiem klastra (bądź teren maksymalnie 5 gmin albo powiatu), ponieważ posiada m.in. spore grono odbiorców energii takich jak jej jednostki organizacyjne np. szkoły, zakłady budżetowe oraz przyczyni się to do rozwoju zaufania społecznego, zachęcając mieszkańców do partycypacji w klastrze jako prosumenci. Plany na rok 2030 obejmują powstanie 300 klastrów energii, które mogłyby odciążyć systemy elektroenergetyczne o 10-20% zapotrzebowania na energię bierną oraz zastosowanie niezbędnych systemów magazynowania energii. Preferencje dla klastrów obejmują przykładowo zwolnienia z opłaty OZE, kogeneracyjnej oraz obniżenie opłat dystrybucyjnych. Zapowiedziano także wsparcie finansowe dla klastrów w okresie od 1 stycznia 2024 – 31 grudnia 2029, uzależnione od spełnienia warunków ustawowych oraz wpisu do rejestru klastrów energii prowadzonego przez Prezesa URE.
Zmianę systemu rozliczeń na tzw. net billing uzasadniono wymogami zawartymi w dyrektywach unijnych, mających na celu ,,ponoszenia jednakowych opłat z tytułu pobierania energii z sieci”. Zaproponowano również rozszerzenie pojęcia prosumenta o prosumenta zbiorowego (co ma otworzyć rynek energii odnawialnej na 13 mln gospodarstw domowych w budynkach wielorodzinnych) oraz o prosumenta wirtualnego (umożliwiające pobieranie i rozliczanie energii z elektrowni oddalonej nawet kilkaset kilometrów).
W toku dyskusji debatowano nad udziałem programów lokalnych i ogólnopolskich w rewolucji gospodarki zeroemisyjnej, wskazując na uzupełniający charakter obu. Przytoczono przykład programów ,,Czyste Powietrze” w ramach których zrealizowano ponad 400 tys. wniosków oraz ,,Mój Prąd” gdzie podjęto 444 tys. wniosków oraz przeznaczono środki w wysokości 1,8 mld złotych. Poruszono również kwestię modernizacji infrastruktury przesyłowej, koniecznej ze względu na raportowane problemy z wprowadzeniem energii elektrycznej do sieci przesyłowej. Instalacje fotowoltaiczne o większej mocy często nie mogą wprowadzić wyprodukowanej energii do sieci, wobec których inwestorzy nie podejmują działań modernizacyjnych.