Kontynuując odpowiedzi na pytania które zadane zostały podczas prowadzonych przez Związek Powiatów Polskich szkoleń poświęconych wdrożeniu przepisów o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa prezentowujemy kolejny artykuł, w którym znajdują się odpowiedzi na pytania jakie padły podczas tego szkolenia.
Czy na podstawie Dyrektywy starostwo powiatowe powinno na dzień 17 grudnia 2021 r. wprowadzić procedurę zgłaszania nieprawidłowości, jeżeli nie będzie jeszcze w tym terminie opublikowana ustawa o ochronie osób zgłaszających naruszenie prawa?
Odpowiedź: Jeżeli nie zostanie uchwalona, we wskazanym terminie krajowa ustawa odpowiadająca zakresowi Dyrektywy, wówczas i tak na dzień 17 grudnia podmioty publiczne mają obowiązek wdrożenia dyrektywy. Wynika to głównie z całokształtu porządku prawnego Unii Europejskiej, którego komplementarną częścią są orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. "Podkreślenia wymaga, że pojęcie państwa jest w prawie UE rozumiane bardzo szeroko. Obejmuje ono również podmioty, które w świetle prawa krajowego stanowią odrębny byt prawny, lecz z uwagi na swoje usytuowanie w systemie władzy państwowej lub samorządowej oraz z uwagi na sprawowane funkcje są traktowane jako „emanacja państwa”. Zatem zgodnie z przedstawionym twierdzeniem, samorządy jako kwalifikujące się pod szeroko rozumiane pojęcie państwa mają obowiązek stosowania przepisów dyrektywy wprost, nawet jeżeli nie ma w tym zakresie odpowiedniej ustawy krajowej." - żródło: M. Szpunar Wybrane problemy stosowania prawa Unii Europejskiej w stosunkach cywilnoprawnych, 2014, s. 5
Ponadto Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 12 lipca 1990 r. - A. Foster i inni przeciwko British Gas, wskazał, że państwo członkowskie, które nie przyjęło w wyznaczonym terminie środków wykonawczych wymaganych przez dyrektywę, nie może zarzucać jednostkom własnego uchybienia zobowiązaniom wynikającym z dyrektywy. Na bezwarunkowe i wystarczająco precyzyjne przepisy dyrektywy można powołać się przeciwko organizacjom lub podmiotom, które podlegały władzy lub kontroli państwa lub posiadały szczególne uprawnienia wykraczające poza te, które wynikają z normalnych zasad stosowanych w stosunkach między jednostkami.
Jak należy chronić sygnalistę zatrudnionego na podstawie umowy cywilnoprawnej?
Odpowiedź: Taka ochrona powinna odbywać się na gruncie przepisów ogólnych z Kodeksu Cywilnego, jeżeli sygnalista nie jest pracownikiem, wówczas zastosowanie znajdą przepisy dotyczące odszkodowania, a także wszelkie przepisy dotyczące tego rodzaju umów.
Czy radca prawny może zostać dopuszczony do weryfikacji zgłoszeń?
Odpowiedź: W odpowiedzi na to pytanie należy wskazać, że radca prawny może uczestniczyć w weryfikacji zgłoszenia, jedynie poprzez ewentualne porady czy konsultacje prawne związane z wątpliwościami prawnymi, jakie ujawniły się w związku ze zgłoszeniem. Radca prawny nie powinien jednak uzyskać żadnych danych osobowych, które ujawniłyby tożsamość zgłaszającego. Tym samym należy również wskazać, że radca prawny nie powinien zostać wyznaczony jako osoba odpowiedzialna za przyjmowanie czy rozpatrywanie zgłoszeń. W mojej ocenie wyznaczenie radcy prawnego jak osoby przyjmującej zgłoszenie czy też jako członka komisji wyjaśniających, może stać w sprzeczności z jego zadaniami z zakresu bieżącej obsługi prawnej danej jednostki.
Czy są jakieś kryteria jakimi trzeba się kierować przy wyznaczaniu osoby/zespołu odpowiedzialnego za weryfikację zgłoszeń?
Odpowiedź: Nie ma takich jasnych i precyzyjnych kryteriów, jakimi trzeba kierować się przy wyznaczaniu, wyżej wymienionych osób, w tym wypadku należy kierować się głównie zdrowym rozsądkiem. Należy jednak mieć na uwadze, że osoba taka powinna być na tyle silnie umocowana, aby weryfikacja zgłoszeń nie była zagrożona, a także aby niemożliwym było wywieranie na nią nacisku. Nie może być to również osoba, która mogłaby być zagrożona wystąpieniem działań odwetowych z uwagi na wykonywanie funkcji. Osoba taka powinna mieć silny kręgosłup moralny oraz budzić zaufanie i być szanowana w zakładzie pracy.
Ile kanałów zgłoszeń powinno być udostępnione? Czy wystarczy udostępnienie jednego kanału, czy musi być jakiś wybór?
Odpowiedź: Brzmienie przepisu wprost określa, że kanały powinny być co najmniej dwa, z uwagi na fakt że użyta w tym kontekście została liczba mnoga. Zatem, wskazując na liternalną treść pzrepisów zarówno Dyrektywy jak i projektu ustawy, pracodawca powinien ustanowic co najmniej dwa kanły. Wybór, co do tego jakiego rodzaju będą to kanały (czy ustny, czy pismeny, a może oba) leży w gestii pracodawcy.