Ten serwis używa cookies i podobnych technologii, brak zmiany ustawienia przeglądarki oznacza zgodę na to.

Brak zmiany ustawienia przeglądarki oznacza zgodę na to. Więcej »

Zrozumiałem

Podczas konferencji „Samorząd 3.0” o koncepcjach reform samorządu terytorialnego

Podczas konferencji „Samorząd 3.0” o koncepcjach reform samorządu terytorialnego fotolia.pl

Jak powinna przebiegać reforma samorządu terytorialnego? Na jakich głównych filarach powinna być oparta? I gdzie poszukiwać nowych źródeł finansowania dla JST? Między innymi na te pytania starano się odpowiedzieć podczas konferencji „Samorząd 3.0 – Rozwój bez barier”, która odbyła się 29 września br.

Minister Michał Cieślak, odpowiedziany za rozwój samorządów przybliżył założenia programu Samorząd 3.0 – Rozwój bez barier. Etap konsultacji rozpoczął się kilka miesięcy wcześniej, a zakończył na przełomie czerwca i lipca br. Założenia programu koncentrują się na trzech obszarach: inwestycjach o znaczeniu publicznym, poszukiwaniu nowych źródeł finansowania dla JST oraz poprawy jakości usług publicznych (oświata, inwestycje infrastrukturalne, usługi komunalne, gospodarka odpadami). Obecnie rozpoczął się proces analizy uzyskanej dokumentacji i propozycji. Minister zapowiedział, że powstanie specjalna komisja kodyfikacyjna, której zadaniem będzie przygotowanie gotowych rozwiązań. „Uważam, że samorząd terytorialny jest niezwykle istotnym elementem życia społecznego i gospodarki krajowej. Dlatego zasługuje na to, by utworzyć jednolity kodeks prawa samorządowego, który spójnie skupi wszystkie rozproszone dotychczas przepisy, określi normy postępowania, usprawni procedury i zlikwiduje bariery rozwojowe w samorządzie terytorialnym” – mówił Michał Cieślak. Wyliczył jednocześnie działania, jakie na przestrzeni ostatniego roku podjął rząd – to m.in. program Samorząd 3.0 – Rozwój bez barier, setki spotkań z samorządowcami, przygotowanie punktowych zmian legislacyjnych, utworzenie Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych. Zaznaczył, że rząd cały czas poszukuje nowych form wsparcia dla samorządów. Za największe osiągnięcie uznał jednak zbudowanie komunikacji między rządem a samorządem. „Ustanawiając Ministra odpowiedzialnego za komunikację z samorządami, rząd Zjednoczonej Prawicy pokazuje, jak ważny jest dla niego samorząd terytorialny” – mówił.   

Włodzimierz Tomaszewski, poseł na Sejm RP, mówił o finansach samorządowych. Podawał przykłady, kiedy do tej pory samorządy były okrawane z dochodów. Samorządy sobie poradziły, jednak pozostające luki w finansach najbardziej widocznie były w inwestycjach samorządowych. „Naszą intencją jest to, by mobilizować wysiłek inwestycyjny samorządów, żeby te pieniądze naprawdę napędzały rozwój” – mówił Włodzimierz Tomaszewski. Zdaniem posła dziś nadrabiamy to, co nie udało się przez ostatnie 30 lat. Samorządy powinny natomiast dostrzec i porównać zmiany i różnice. Dziś zdaniem posła jest element wzrostu, są dodatkowe pieniądze na wydatki bieżące – 8 mld zł, które algorytmicznie, zgodnie z ustawą będą rozdzielone jeszcze w tym roku. To zabezpieczenie na wejście w nowy rok z nowymi obniżonymi podatkami, jednocześnie padła gwarancja, że środki nie będą niższe i pojawi się nowe źródło w postaci subwencji rozwojowej. W opinii Włodzimierza Tomaszewskiego, w ustawie subwencja jest zbyt skomplikowana. Zaproponował rozwiązanie, w którym istnieją dwie grupy samorządów korzystających z subwencji rozwojowej – samorządy, które inwestują poniżej 10 procent wydatków ogółem, a zatem te, które mają problemy ze źródłami dochodowymi – dla nich subwencja inwestycyjna powinna być wyższa, bez warunków dodatkowych. Natomiast dla samorządów silniejszych, subwencja powinna być procentowo lekko niższa ale też warunkowa, co oznacza, że im więcej będzie samorząd inwestował rokrocznie, tym będzie powiększał swoją kwotową wartość tej subwencji. Efektywność wydatkowania pieniędzy to zdaniem posła oddzielna kwestia.

Podczas konferencji wręczone zostały też nominacje do Rady Naukowej przy Ministrze ds. rozwoju samorządu. To grono ekspertów, z którymi konsultowane będą wszelkie propozycje zgłoszone w ramach programu Samorząd 3.0. Przewodniczącym Rady został prof. dr hab. Jan Izdebski, natomiast członkami: prof. Zygmunt Niewiadomski, prof. Stanisław Wrzosek, prof. Rafał Stankiewicz, prof. Waldemar Hoff, ks. prof. Tadeusz Stanisławski, prof. Maciej Perkowski, dr Michał Domagała oraz dr Krystian Wasilewski.  

Przedstawiciel departamentu współpracy z samorządem terytorialnym mówił o dużym znaczeniu, jakie miały konsultacje do projektu Samorząd 3.0. Udział w nich wzięli przedstawiciele samorządu terytorialnego, stowarzyszeń samorządowych, organizacji pozarządowych, a także mieszkańcy. Po procesie konsultacji stworzono zestaw 19 głównych wyzwań, jakie stoją przed nami po upływie 3 dekad istnienia samorządu. Są to:

  1. System finansowy JST
  2. Konstytucyjne władztwo podatkowe JST
  3. Samodzielność samorządu terytorialnego
  4. Kwestia wynagrodzeń pracowników samorządowych
  5. Jednomandatowe okręgi wyborcze w wyborach samorządowych
  6. Planowanie przestrzenne w samorządzie terytorialnym
  7. Przekraczanie granic upoważnień ustawowych
  8. Zamówienia publiczne w procesie inwestycyjno-budowalnym
  9. Przedsiębiorstwa w systemie zamówień publicznych
  10. Budżetowanie zadaniowe w aspekcie efektywności zarządzania w sektorze publicznym
  11. Dotowanie udzielane z budżetów JST
  12. Udział we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych
  13. Partnerstwo publiczno-prywatne w finansowaniu inwestycji samorządu terytorialnego
  14. Wieloletnia prognoza finansowa jako instrument zarządzania finansami samorządowymi oraz długiem JST
  15. Budżet partycypacyjny
  16. Budżet obywatelski
  17. Pomoc finansowa dla innej JST
  18. Ochrona zabytków nieruchomych jako zadanie samorządu terytorialnego
  19. Uwarunkowania prawne realizowania zadań gmin w zakresie pobierania i egzekwowania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi po nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

Jeśli chodzi o dochody samorządów, to padły następujące propozycje:

  • urealnienie kwot subwencji i dotacji na zadania zlecone poprzez uzależnienie ich od rzeczywistych kosztów ponoszonych przez gminy;
  • wprowadzenie subwencji środowiskowej dla gmin;
  • wprowadzenie subwencji rozwojowej dla gmin;
  • odejście od wydawania decyzji ustalających wysokość zobowiązania dla osób fizycznych i zastąpienie ich trybem deklaratywnym.

O spojrzeniu ze strony samorządów mówił Starosta Jędrzejowski, Paweł Faryna. W swojej prezentacji zaznaczył, że sektor samorządowy jest w Polsce odpowiedzialny za ok. 30 procent wydatków publicznych. Mówił o zadaniach zleconych, a także własnych i systemie finansów samorządowych. Za jedno z największych wyzwań uznał wydatki na edukację. „Gigantyczne środki potrzebne są nie tylko na pokrycie pensji dla nauczycieli oraz pracowników obsługi i administracji czy utrzymanie budynków. Aby dać uczniom szansę na rozwój, niezbędne są inwestycje w infrastrukturę czy coraz bardziej wymagające zaplecze informatyczne. Wszystko to stoi pod znakiem zapytania z powodu konsekwentnie zmniejszającego się udziału środków rządowych w finansowaniu oświaty” – mówił. Za obszar trudny pod względem wydatków podał również infrastrukturę. W swojej prezentacji Paweł Faryna zamieścił też informację o stanie finansów JST po pandemii. W jego ocenie JST zrealizowały przyjęte wcześniej plany finansowe i odnotowały tylko niewielki spadek wpływów z podatku PIT. „W liczbach bezwzględnych planowany na rok 2020 deficyt samorządów wynoszący 20 mld zł udało się zmienić w wykonaną nadwyżkę w wysokości 5,7 mld zł” – mówił Paweł Faryna. Starosta podkreślił duże znaczenie rządowego wsparcia, chociażby w postaci Funduszu Inwestycji Lokalnych. Powołując się na prognozy rządowe, mówił również o dobrej ocenie pierwszego kwartału 2021 roku.

W panelu naukowym konferencji, swoimi prezentacjami podzielili się doktorzy i profesorowie związani nie tylko ze światem nauki i kultury ale też samorządem terytorialnym. Mowa była o prawie do dobrej administracji i zarządzaniu godnościowym w aspekcie reform samorządu terytorialnego. Podkreślono, że również pracownicy samorządowi muszą mieć możliwość do rozwoju, kładąc nacisk na etos pracy. Praca musi mieć tu znaczenie godnościowe. Omówiono zasadę pomocniczości w kontekście planowanej reformy, również w odniesieniu do finansów samorządowych. Eksperci zwracali uwagę na to, że samorząd musi być stabilny i trwały. Musi się też dostosowywać do wymogów życia społecznego. Z tego powodu istnieje konieczność zmian w tym zakresie. Profesorowie podkreślali, że samorządowcy zasługują na system spójnych przepisów prawa samorządowego. W tym kierunku będą podejmowane wspólne kroki. Zaznaczono przy tym, że reformy administracyjne są bardzo skomplikowane i wymagają prawidłowej wiedzy o realnych problemach administrowania.

Podczas konferencji podniesiona została też kwestia gospodarowania odpadami. Poseł Włodzimierz Tomaszewski zaznaczał, że po zmianach ustrojowych w Polsce nie było nad tym żadnej kontroli. Dopiero członkostwo w UE wymusiło uregulowanie tej kwestii. Pierwsza regulacja czyniła gminy odpowiedzialne za gospodarowanie odpadami. Poseł zwrócił uwagę na ogromne opłaty za gospodarowanie śmieciami. „Trzeba wprowadzić mechanizmy tworzenia prawdziwej kalkulacji. Rynek jest dziś poddany patologii” – mówił. Zwracał uwagę na konieczność stworzenia analiz i dokładnych kalkulacji. Zauważył, że w obowiązującej obecnie polityce wycofywania się od węgla nie bierze się pod uwagę możliwości zastąpienia go biopaliwem, co w tej sytuacji jest dużym błędem.

Eksperci odwoływali się również do historii samorządu terytorialnego w Polsce, zaznaczając, że odpowiedni nadzór ze strony państwa jest gwarantem samodzielności samorządu. Akcentowali jednak, że im większa ingerencja tym mniejsza samodzielność. W ocenie profesorów trzeba na nowo określić miejsce i rolę jednostek samorządu terytorialnego w ustroju państwa. Ich zdaniem istnieje potrzeba wypracowania nowej formuły zadaniowo-kompetencyjnej JST. Powoływali się też na obserwowany w wielu krajach rozrost zadań nakładanych na samorząd bez rozrostu kompetencji.

Eksperci podkreślali konieczność wzmocnienia źródeł finansowania zadań publicznych realizowanych przez JST – pojawia się problem samodzielnej gestii podatkowej samorządów. Coraz powszechniejsze stają się postulaty wprowadzenia stanowienia samodzielnego o podatkach przez samorząd.

O istotnej roli samorządów w wykorzystaniu instytucji kultury mówił natomiast dyrektor Muzeum Katyńskiego. Jego zdaniem samorządy powinny włączać się w edukację powszechną i politykę historyczną. O potrzebach edukacyjnych na koniec konferencji mówił też minister Cieślak. Jego zdaniem w Polsce brakuje dumy – narodowej, społecznej i państwowej. Zdaniem ministra konieczna jest świadomość i wiedza o Polakach, którzy mieli ogromny wpływ na dzisiejszy obraz świata.

Śr., 29 Wrz. 2021 0 Komentarzy Dodane przez: Małgorzata Orłowska