Działania nierzetelne dotyczące analiz mających zapewnić ochronę uczestników rynku oraz przy działaniach kontrolnych i sankcyjnych – to główne nieprawidłowości, na jakie zwraca uwagę NIK w przypadku nadzoru nad rynkiem funduszy inwestycyjnych. Co jeszcze wykazała kontrola?

NIK wskazała na słabości systemowe nadzoru, które w konsekwencji mogą doprowadzić do zbyt późnej i nieadekwatnej reakcji na nieprawidłowości w działalności nadzorowanych podmiotów. Pozytywnie zostały ocenione starania Urzędu o wzmocnienie nadzoru oraz udział w pracach legislacyjnych, wzmacniających nadzór i ochronę inwestorów oraz prowadzoną przez Urząd działalność edukacyjną.

Na koniec 2020 r. na rynku funkcjonowało 56 towarzystw funduszy inwestycyjnych i 737 funduszy inwestycyjnych. W likwidacji było 145 funduszy.

Kontrola Komisji Nadzoru Finansowego objęła okres od 2017 r. do 2020 r.

Zgodnie z ustawą o nadzorze nad rynkiem kapitałowym zadaniem KNF i UKNF jest sprawowanie nadzoru nad funduszami inwestycyjnymi, towarzystwami funduszy inwestycyjnych, które reprezentowały te fundusze, depozytariuszami funduszy inwestycyjnych, dystrybutorami certyfikatów inwestycyjnych i jednostek uczestnictwa funduszy (banki, domy maklerskie) czy podmiotami zarządzającymi aktywami funduszy.

W wyniku kontroli wykryto w nadzorze nad funduszami słabości systemowe, które mogą wpływać na stabilność, przejrzystość, bezpieczeństwo i zaufanie do rynku finansowego. Mogą też wpływać na poziom ochrony jego uczestników.

NIK zwróciła uwagę, że systemy przetwarzania danych z raportów miały ograniczone możliwości przeprowadzania sprawnej weryfikacji danych. Z tego powodu możliwość szybkiej identyfikacji błędów i nieprawidłowości wynikających ze sprawozdań i raportów składanych przez różne podmioty była utrudniona. Systemy te powinny między innymi pozwalać na automatyczne porównywanie niektórych danych finansowych zawartych w sprawozdaniach finansowych kierowanych do KNF.

Do 2020 r. brakowało regulacji wewnętrznych dotyczących sposobu weryfikacji danych zawartych w sprawozdaniach oraz sprawowania kontroli działalności inwestycyjnej i sytuacji finansowej funduszy inwestycyjnych. Takie regulacje pozwoliłyby na skuteczniejsze wykonywanie tych zadań w sytuacji dużej rotacji pracowników. Najwyższa Izba Kontroli oceniła pozytywnie podjęcie przez Urząd prac nad systemowym wzmocnieniem nadzoru, między innymi poprzez wprowadzenie dodatkowej sprawozdawczości dla podmiotów nadzorowanych i cyklicznej sprawozdawczości zarządczej, udoskonalenie procesu raportowania oraz poprawę funkcjonalności wykorzystywanych systemów informatycznych. W opinii NIK prace te powinny być sfinalizowane w celu podniesienia skuteczności nadzoru, przy uwzględnieniu zmieniającego się otoczenia prawnego.

NIK jako słabość systemową wskazała także niewielką liczbę przeprowadzanych kontroli. W kluczowym dla nadzoru nad rynkiem funduszy inwestycyjnych Departamencie Funduszy Inwestycyjnych i Funduszy Emerytalnych nie wprowadzono procedury ich planowania. Zdaniem NIK, liczba kontroli powinna ulec zwiększeniu, aby ograniczyć słabość systemową w sprawowaniu nadzoru nad podmiotami rynku funduszy inwestycyjnych.

Choć NIK pozytywnie oceniła proces badania i oceny nadzorczej (BION) towarzystw funduszy inwestycyjnych to zauważyła w nim nieuwzględnianie w ocenie BION istotnych informacji i faktów, które miały miejsce już po wydaniu oceny i niekorygowanie jej. Do słabości systemowych NIK zalicza niewydawanie przed 2018 r., zaleceń nadzorczych towarzystwom funduszy inwestycyjnych.

Źródło: NIK