Lokalni i regionalni liderzy zaapelowali o silniejszą rolę w kształtowaniu Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA) podczas debaty, która odbyła się 14 maja z udziałem Ekateriny Zaharievej, unijnej komisarz ds. startupów, badań naukowych i innowacji. Podkreślali, że regiony są aktywnymi uczestnikami polityki badawczej. Apel ten stanowił jedno z kluczowych przesłań opinii autorstwa Melanie Kühnemann-Grunow (Niemcy, PES), w której postulowane są polityki badawczo-innowacyjne lepiej odzwierciedlające lokalne potrzeby, przeciwdziałające regionalnym dysproporcjom i wzmacniające spójność w całej Unii Europejskiej.
Podczas debaty przedstawiciele regionów i miast podkreślali, że komunikat z 2024 roku dotyczący wdrażania ERA oraz nadchodzący Akt o ERA stanowią kluczowe szanse na wzmocnienie europejskich ekosystemów badań i innowacji (B+I) oraz na redukcję regionalnych nierówności. Wskazywano, że pełne wykorzystanie potencjału ERA wymaga rzeczywistego zarządzania wielopoziomowego, w którym władze lokalne i regionalne odgrywają aktywną rolę w tworzeniu i realizacji rozwiązań dostosowanych do lokalnych uwarunkowań, przynoszących realne korzyści m.in. w obszarach takich jak działania na rzecz klimatu, opieka zdrowotna, dekarbonizacja przemysłu i transformacja cyfrowa.
Pomimo postępów, znaczne dysproporcje w zakresie badań i innowacji nadal utrzymują się w poszczególnych regionach Europy. Członkowie Europejskiego Komitetu Regionów (KR) podkreślali, że polityka spójności odgrywa kluczową rolę w zapewnianiu sprawiedliwego dostępu do zasobów, wspieraniu regionalnej innowacyjności oraz kształtowaniu bardziej zrównoważonego krajobrazu badań naukowych w Europie. Apelowano o lepszą koordynację między polityką spójności a programem Horyzont Europa oraz o zwiększone wsparcie dla regionów osiągających słabsze wyniki. Komitet Regionów zaproponował również uwzględnienie wskaźników regionalnych w Mechanizmie Monitorowania ERA (EMM), co pomogłoby w identyfikacji luk i tworzeniu bardziej celowych i skutecznych polityk.
Przedstawiciele władz lokalnych postulowali wzmocnienie współpracy badawczo-innowacyjnej między regionami i ponad granicami w celu zmniejszenia regionalnych dysproporcji innowacyjnych. Wezwano do lepszej koordynacji i łączenia środków unijnych – takich jak fundusze polityki spójności, Horyzont Europa, Interreg, Europejski Fundusz Społeczny Plus (ESF+), inwestycje w innowacje międzyregionalne (I3) oraz Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego – w celu tworzenia międzyregionalnych łańcuchów wartości i promowania wymiany wiedzy, aktywnie angażującej słabiej rozwinięte regiony. Oznacza to również konieczność usuwania barier administracyjnych dla mobilności badaczy i umożliwienie swobodniejszego przepływu talentów w całej Europie.
Regiony i miasta zaapelowały o pełną integrację władz lokalnych i regionalnych z Forum ERA jako sposobu na lepsze dostosowanie regionalnych strategii innowacyjnych do celów UE. Podkreślono, że silniejsza współpraca między Komisją Europejską, państwami członkowskimi i regionami jest kluczowa dla skuteczniejszego rozpowszechniania wyników badań i dostarczania konkretnych rozwiązań służących społeczeństwu i przedsiębiorstwom.
Członkowie Komitetu Regionów wyrazili również zaniepokojenie powolnym postępem UE w kierunku osiągnięcia celu inwestycji w badania i innowacje na poziomie 3% PKB, wzywając państwa członkowskie do opracowania przejrzystych krajowych map drogowych zwiększających finansowanie publiczne, wspieranego przez odpowiednie zachęty dla sektora prywatnego.
Na koniec, w związku z przygotowaniami do nowego Ramowego Programu Badań i Innowacji (FP10), liderzy regionalni zaapelowali o ambitny, odpowiednio finansowany i niezależny program, który skutecznie odpowie na terytorialne nierówności i będzie zgodny z Agendą Polityczną ERA.
