Zasiłek celowy może być przyznany na: zakup żywności, leków, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, pokrycie kosztów drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, organizację pogrzebu, pokrycie wydatków na leczenie. Wymienione wyżej potrzeby należą do najbardziej podstawowych i powinny być zaspokajane w pierwszej kolejności. Niemniej - co do zasady, przepis art. 39 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej wyklucza możliwość przyznawania zasiłku celowego na spłatę pożyczki, gdyż nie mieści się ona w pojęciu niezbędnej potrzeby życiowej, wymagającej zaspokojenia, o której mowa w tym przepisie. Konieczność spłaty zaciągniętych zobowiązań nie posiada takiego charakteru.
W styczniu 2025 r. Prezydent Miasta przyznał zasiłek celowy w wysokości 100 zł na częściową spłatę pożyczki, decyzję tę utrzymało w mocy Samorządowe Kolegium Odwoławcze. Sprawa trafiła do sądu administracyjnego, który szczegółowo ocenił zgodność rozstrzygnięcia z przepisami ustawy o pomocy społecznej.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy pomoc społeczna stanowi instytucję polityki społecznej państwa mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać samodzielnie. Art. 3 ust. 1–4 ustawy precyzuje, że zadaniem pomocy społecznej jest wspieranie w zaspokojeniu niezbędnych potrzeb oraz integracji społecznej, przy jednoczesnym wymaganiu aktywności od osób korzystających ze wsparcia. Pomoc ma charakter przejściowy i nie może stać się stałym źródłem utrzymania.
Jedną z ustawowych form pomocy jest zasiłek celowy, uregulowany w art. 39 ust. 1 ustawy, przyznawany w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej. Zasiłek ten może obejmować m.in. koszty zakupu żywności, leków, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów, leczenia czy pogrzebu. Zasiłek przyznawany jest w drodze uznania administracyjnego, co oznacza, że nawet spełnienie ustawowych kryteriów dochodowych nie daje roszczenia do świadczenia, a jego wysokość i forma zależą od możliwości organu.
W omawianej sprawie skarżący samodzielnie prowadzi gospodarstwo domowe i nie posiada własnego źródła dochodu. W listopadzie 2024 r. jego sytuacja finansowa uległa zmianie w związku z otrzymaniem pożyczki w wysokości 8 400 zł netto. Zgłoszenie tej okoliczności do organu I instancji nastąpiło w grudniu 2024 r., a mimo poprawy sytuacji materialnej skarżący pozostawał w trudnej sytuacji życiowej i korzystał z regularnego wsparcia pomocy społecznej.
Sąd podkreślił, że zasiłek celowy ma służyć zaspokojeniu niezbędnej potrzeby bytowej, rozumianej jako potrzeba związana z zachowaniem życia, zdrowia, pełnieniem ról społecznych i funkcji członka rodziny. Spłata zaciągniętej pożyczki nie mieści się w tym katalogu, a tym samym nie stanowi podstawy do przyznania zasiłku celowego.
Jednocześnie sąd zaznaczył, że organy przyznając zasiłek działały w ramach obowiązujących przepisów, przeprowadzając rzetelne postępowanie dowodowe i uwzględniając zarówno potrzeby skarżącego, jak i ograniczenia finansowe organu. W rezultacie decyzja została utrzymana, w zgodzie z zasadą zakazu pogarszania sytuacji osoby skarżącej.
Wyrok stanowi istotne wskazanie dla samorządów, że przyznawanie świadczeń z pomocy społecznej wymaga nie tylko oceny indywidualnej sytuacji wnioskodawcy, ale także uwzględnienia dostępnych środków oraz potrzeb innych osób korzystających z systemu wsparcia. Decyzje muszą być uzasadnione, proporcjonalne i zgodne z ustawowym celem pomocy społecznej wspieraniem, a nie zastępowaniem samodzielnego utrzymania obywateli.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 28 sierpnia 2025 r., sygn. II SA/łd 360/25
Źródło: CBOSA