Odbył się pierwszy ogólnopolski panel obywatelski – jedyny panel w Europie na poziomie krajowym, który nie jest organizowany przez władze publiczne. Grupa nieznających się osób – pochodzących z miast, miasteczek i wsi z całej Polski – udowodniła, że ludziom jednak się chce. Chcą rozmawiać, chcą mieć wpływ na podejmowane decyzje, chcą być aktywnymi obywatelami i obywatelkami.

Młodzi i starsi, osoby, które musiały pokonać różne trudności – organizacyjne, logistyczne, rodzinne i zdrowotne – aby ostatecznie dotrzeć do Centrum Nauki Kopernik w Warszawie na pierwszy dzień panelu. Co ich skłoniło do przyjazdu? Odpowiadali, że to ciekawe, to ważne, bo chcą się dowiedzieć, bo lubią angażować się w sprawy publiczne. Nie znali się wcześniej. Siadając przy wspólnym stole uczą się od siebie nawzajem. Rozmawiają – mimo niejednokrotnie różnic w poglądach, mimo powszechnej obecnie ogromnej społecznej polaryzacji.

Jak przeciwdziałać problemowi ubóstwa energetycznego w Polsce? Jak wpłynąć na obniżenie kosztów energii i jak pomóc osobom, którym jest szczególnie trudno w tej sytuacji? Na te pytania nie ma prostych odpowiedzi.

Niezrażona trudnością tematu i nieznajomością metody, uczestnicząc w swego rodzaju społecznym eksperymencie, grupa ponad 100 osób – panelistów i panelistek oraz ekspertów i ekspertek – 22 i 23 października wspólnie pochyliła się nad zagadnieniem ubóstwa energetycznego, na które składają się kwestie niskich dochodów, wysokich kosztów energii i niskiej efektywności energetycznej budynków.

- Może będziecie opowiadać wnukom, że uczestniczyliście w pierwszym ogólnopolskim panelu obywatelskim – powitał uczestników na inauguracji Kuba Wygnański z Fundacji Stocznia.

- Ubóstwo energetyczne jest problemem, który jest niemożliwy do rozwiązania, jeżeli będziemy osobno podejmować decyzje. To jest tego rodzaju sytuacja, która wymaga współpracy nas wszystkich i zrozumienia bardzo różnych perspektyw – wtórował prezesowi Stoczni Robert Firmhofer gospodarz pierwszego dnia panelu, dyrektor Centrum Nauki Kopernik – Partnera głównego projektu.

Fundacja Stocznia, wzorując się na wcześniej organizowanych tego typu przedsięwzięciach na świecie, opracowała metodę i narzędzia ogólnopolskiego panelu obywatelskiego. Jednym z istotnych elementów procesu jest zdobycie wiedzy o problemie przez osoby uczestniczące w nim. Dlatego wokół problemu zebrano grupę ekspertów, a pierwszy weekend panelu poświęcono edukacji.

Problemy związane z energią prędzej czy później odczujemy wszyscy. – Globalne ocieplenie może nie oznacza czterech jeźdźców apokalipsy, ale na pewno gorsze warunki życia – mówił prof. dr hab. Jacek Piskozub z Instytutu Oceanologii Polskiej Akademii Nauk w Sopocie. – Nie ma dziś ważniejszego tematu niż kryzys energetyczny, w który wchodzimy – przekonywał Marcin Korolec z Instytutu Zielonej Gospodarki, były Minister Klimatu i Środowiska. To kluczowa kwestia z punktu widzenia polityki, gospodarki, jak i społeczeństwa, dlatego tak ważne jest kompleksowe zajęcie się tematem. 

– Ceny energii są czynnikiem, które doprowadzają do narastania nierówności w naszym społeczeństwie – udowadniał Jan Frankowski z Instytutu Badań Strukturalnych. Ile można wynieść z sytuacji, w której jesteśmy? Skąd kryzys energetyczny się wziął? Na te pytania odpowiadała dr Joanna Maćkowiak-Pandera z Forum Energii. – W Polsce nikt przez ostatnie lata tym tematem się nie zajmował. Celem było – “ma być tanio”. Nie podejmowaliśmy inwestycji, zapomnieliśmy o efektywności energetycznej – mówiła.

Rośnie liczba osób w ubóstwie
Joanna Sadzik ze Stowarzyszenia WIOSNA, która na co dzień organizuje akcję Szlachetna Paczka, odniosła się do problemu ubóstwa. W ostatnich latach liczba osób skrajnie ubogich systematycznie spadała. To będzie pierwszy rok, gdy nastąpi wzrost – wynika z analiz Stowarzyszenia WIOSNA. – W dużym mieście, w promieniu 500 metrów od nas, są 4 osoby skrajnie ubogie – tak mówią statystyki – dodała i zaapelowała o solidarność lokalną. – Największy problem z ubóstwem energetycznym mają w Polsce emeryci, renciści, bezrobotni i osoby, które same ogrzewają swoje domy – uzupełnił te dane Jakub Sokołowski z Instytutu Badań Strukturalnych. Zwrócił także uwagę na różnice ubóstwa w różnych rejonach Polski. Na wschodzie ma ono wymiar gospodarczy, jak np. wyższe bezrobocie i niższe dochody, a na zachodzie przeważają stare, niedocieplone budynki. – To skomplikowany problem i trudno wskazać jedną receptę na jego rozwiązanie. To kwestia, która powinna być rozwiązana wspólnie. Potrzeba naprawdę współpracy na wszystkich szczeblach i mądrego zaplanowania systemu – przekonywała na zakończenie pierwszego dnia panelu Katarzyna Przybylska z Fundacji Habitat for Humanity Poland.

Energia niezbędna do godnego życia
- Energia musi być bezpieczna, dostępna, ale też musimy pamiętać o przyjazności środowisku – apelowała Antonina Kaniszewska Krajowej Agencji Poszanowania Energii. Jednak transformację należy ułożyć z uwzględnieniem potrzeb wszystkich. – Odejście od paliw kopalnych musi odbywać się z gwarancją, że nikt nie pozostanie sam… z brakiem ciepła – przekonywała Monika Kosińska z Federacji Konsumentów. Przedstawiła także statystyki dotyczące kondycji finansowej konsumentów, z których m.in. wynika, że aż 31% osób bierze poważnie pod uwagę konieczność wzięcia pożyczki na spłaty rachunków, a 22% na zakup opału. Mocno podkreśliła, że to zachowania konsumentów mają decydujący wpływ na przemiany na rynku energii i na jej zużycie.

Natomiast o tym skąd czerpać energię, o dobrych praktykach i rozwiązaniach długoterminowych opowiadał Wojciech Szymalski z Instytutu na Rzecz Ekorozwoju. Przedstawił działające przykłady miejsc korzystających z energii geotermalnej, ciepła odpadowym (biogazowni), stworzonych wspólnot energetycznych – od instalacji fotowoltaicznej na dachu budynku wspólnoty, aż po wspólnotę w postaci spółki obywatelskiej, i spółdzielnie energetyczne. Wskazał także na konieczność wspierania wspólnot energetycznych przez samorządy oraz konieczność renowacji budynków. Z podobnym apelem i rekomendacją wystąpił w imieniu Instrat Bernard Swoczyna, który opowiadał o korzyściach stworzenia spółdzielni energetycznych, wspierania ich i ułatwiania funkcjonowania.

Potrzebujemy energii taniej i czystej
Kamila Drzewicka i Anna Frączyk reprezentujące ClientEarth – Prawnicy dla Ziemi, postulowały o powołanie Funduszy Transformacji Energetyki. Przedstawiły zmiany w prawie, które należałoby wprowadzić, aby mogła płynąć do nas czysta i tańsza energia. – Jesteśmy uzależnieni od drogiego węgla – mówiła Kamila Drzewiecka. Nawiązała także do zniesienia standardów dla węgla. – Każdy musi mieć możliwość ogrzania domu. Jednak te rozwiązania są krótkoterminowe. Rząd powinien już myśleć o przyszłych zimach, żeby kolejnej zimy ludzie mieli dostęp do tanich i dobrych paliw – dodały ekspertki ClientEarth. Odniosły się także do ochrony środowiska, a temat ten rozwinął Łukasz Pytliński z Instytutu Ekonomii Środowiska. Wskazywał niską emisję i strukturę źródeł energii jako główny powód zanieczyszczeń. Przedstawił także konsekwencje niskiej efektywności energetycznej budynków w postaci wysokich rachunków, negatywnego wpływu na zdrowie i związanych z tym wysokich nakładów na służbę zdrowia. Bardzo szczegółowo o potrzebie kompleksowej modernizacji energetycznej budynków opowiadały Agnieszka Stawiarska i Aleksandra Stępniak z Fali Renowacji. Przedstawiły zarówno korzyści w skali kraju z modernizacji, poparte techniczną analizą i danymi prowadzonych przez nich działań na rzecz termomodernizacji budynków, która jest jednym z trzech kluczowych powodów ubóstwa energetycznego.

5 i 6 listopada grupa panelistów i panelistek spotka się ponownie. Po weekendzie edukacyjnym, naszpikowanym mnóstwem danych, informacji i perspektyw, teraz przyjdzie czas na dyskusje, deliberacje, ocenę i generowanie rozwiązań. “Werdykt” zostanie wydany już 16 listopada, podczas głosowania nad wypracowaną wspólnie listą rekomendacji systemowych rozwiązań.

Źródło: IP