Użycie w przepisie art. 194 ust. 3 ustawy z 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej określenia "może", oznacza, że odstąpienie od ustalenia opłaty oparte jest na uznaniu administracyjnym. W kontekście uznaniowego charakteru decyzji wskazać należy, że postępowanie dotyczące wniosku o odstąpienie od ustalenia opłaty za pobyt dziecka w pieczy zastępczej ma charakter w istocie dwuetapowy.
W pierwszym etapie organ ocenia, czy spełnione zostały przesłanki otwierające temu organowi możliwość odstąpienia od ustalenia opłaty za pobyt dziecka w pieczy zastępczej. Ocena ta dokonywana jest według reguł dotyczących postępowania dowodowego i polega na weryfikacji poszczególnych, określonych przez lokalnego prawodawcę kryteriów.
Dopiero uznanie, że spełniona została choćby jedna z przesłanek pozwalających organowi na odstąpienie od ustalenia opłaty, pozwala na przejście do drugiego etapu, w ramach którego, działając w granicach uznania administracyjnego, organ może, ale nie musi uwzględnić wniosek o odstąpienie od ustalenia opłaty. Natomiast przyjęcie braku przesłanek uzasadniających zastosowanie ulgi wobec osoby zobowiązanej bezwzględnie obliguje organ do negatywnego rozpatrzenia wniosku strony.
Zgodnie z art. 193 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej za pobyt dziecka w pieczy zastępczej rodzice ponoszą miesięczną opłatę w wysokości:
- przyznanych świadczeń oraz dodatków, o których mowa w art. 80 ust. 1 i art. 81 - w przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej spokrewnionej, rodzinie zastępczej zawodowej, rodzinie zastępczej niezawodowej lub rodzinnym domu dziecka;
- średnich miesięcznych wydatków przeznaczonych na utrzymanie dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej oraz interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym - w przypadku umieszczenia dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej oraz interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym.
Powyższą opłatę rodzice ponoszą od dnia umieszczenia dziecka w pieczy. Ponadto jest ona należną od rodziców pozbawionych władzy rodzicielskiej lub którym władza rodzicielska została zawieszona albo ograniczona.
W myśl natomiast art. 194 ust. 3 starosta na wniosek lub z urzędu, uwzględniając uchwałę, o której mowa w art. 194 ust. 2 (uchwała rady powiatu w sprawie szczegółowych warunków umorzenia w całości lub w części, łącznie z odsetkami, odroczenia terminu płatności, rozłożenia na raty lub odstępowania od ustalenia opłaty za pobyt dziecka w pieczy zastępczej), może umorzyć w całości lub w części łącznie z odsetkami, odroczyć termin płatności, rozłożyć na raty lub odstąpić od ustalenia opłaty za pobyt dziecka w pieczy zastępczej.
Otóż mocą przedmiotowej uchwały organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego umocowany jest do szczegółowego unormowania warunków umorzenia w całości lub w części, łącznie z odsetkami, odroczenia terminu płatności, rozłożenia na raty lub odstępowania od ustalenia opłaty z tytułu pobytu dziecka w pieczy zastępczej. W tym kontekście przyjąć należy, że brak jej wydania oznaczał będzie, że w danej jednostce samorządu terytorialnego wskazane uprawnienia rodziców dziecka nie będą im przysługiwały. Wywieść stąd należy, że organ działając w trybie art. 194 ust. 3 działa w ramach określonych przesłanek, które precyzowane są we wspomnianej uchwale. Nie może więc wyjść poza nie i orzekać w oparciu o bliżej nieokreślone kryteria.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 12 kwietnia 2022 r., sygn. II SA/Gl 1558/21
Źródło: CBOSA