Odmowa przeprowadzenia wywiadu lub uniemożliwienie prowadzenia wywiadu środowiskowego musi być kwalifikowane jako wyraz braku współdziałania osoby w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej.

W sytuacji bowiem, gdy wnioskodawca swoim zachowaniem skutecznie uniemożliwia przeprowadzenie wywiadu, a żadne okoliczności nie uzasadniają jego zachowania, to stan taki jest wyrazem braku współdziałania w rozwiązaniu swojej trudnej sytuacji, albowiem brak możliwości przeprowadzenia wywiadu ze względu na postawę strony uniemożliwia organowi dokonanie koniecznych ustaleń do załatwienia sprawy.

Brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym lub asystentem rodziny, o którym mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub nieuzasadniona odmowa podjęcia lub przerwanie szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego w miejscu pracy, wykonywania prac interwencyjnych, robót publicznych, prac społecznie użytecznych, a także odmowa lub przerwanie udziału w działaniach w zakresie integracji społecznej realizowanych w ramach Programu Aktywizacja i Integracja, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego w zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną mogą stanowić podstawę do ograniczenia wysokości lub rozmiaru świadczenia, odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.

W niniejszej sprawie wniosek skarżącej o przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w formie rozmowy telefonicznej nie został przez organ w ogóle rozpoznany. W szczególności, jak wynika z akt sprawy, organ nie wystąpił do skarżącej, z prośbą o kontakt telefoniczny w celu ustalenia wywiadu środowiskowego. Skarżącej zostało wysłane pismo jednoznacznie zatytułowane jako "Wezwanie do kontaktu w celu ustalenia terminu przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania". Poprzez to pismo Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej wezwał skarżącą do kontaktu z pracownikiem socjalnym w celu ustalenia w terminie 3 dni od dnia otrzymania wezwania, terminu przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania. W piśmie tym wskazano, że w przypadku braku kontaktu w tym terminie, takie zachowanie zostanie uznane za brak współdziałania w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, co zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.

Z treści wskazanego wezwania nie można zaś wnioskować w szczególności, aby w jego ramach skarżąca została poinformowana o konieczności wejścia w środowisko. Z akt sprawy nie wynika również, aby skarżąca w ogóle była informowana o takiej konieczności.

Ponadto, organ w żaden sposób w treści wezwania nie wyjaśnił z jakich względów uznał, że wywiad musi być przeprowadzony w miejscu zamieszkania, a tym samym zarazem dlaczego nie może zostać uwzględniona prośba skarżącej o przeprowadzenie wywiadu telefonicznie. Pomimo, że ustawa covidowa pozwalała organowi na tego rodzaju działanie, a on sam wydając decyzję uznał, że z powodu epidemii zaistniała konieczność odstąpienia od zapewnienia stronie czynnego udziału w sprawie.

W wezwaniu nie określono również jednoznacznie gdzie i do kogo skarżąca ma się zgłosić oraz w jakiej formie ma to nastąpić, wskazując jedynie na obowiązek nawiązania kontaktu z pracownikiem socjalnym, co jest wysoce nieprecyzyjne. Jednocześnie trudno znaleźć uzasadnienie dla wyznaczania dla strony tak krótkiego czasu jak 3 dni na dokonanie tej niedostatecznie sprecyzowanej czynności.

W przedmiotowej sprawie ważne pozostaje, że sam nieprecyzyjny sposób sformułowania przedmiotowego wezwania, jak i to, że dotyczy ono przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania, bez wcześniejszego jakiegokolwiek odniesienia się do prośby wnioskodawczyni o przeprowadzenie wywiadu środowiskowego telefonicznie, przemawia za tym, że skarżącej nie można przypisać unikania kontaktu z organem. I co istotne, ma to miejsce w sytuacji, gdy skarżąca szczegółowo motywuje dlaczego wnosi o przeprowadzenie wywiadu w takiej formie. 

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 6 maja 2022 r., sygn. III SA/Gd 922/21

Źródło: CBOSA