Ustawą z 15 kwietnia 2021 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, wprowadzono zmiany w art. 121 ust. 3 i 3a ustawy o pomocy społecznej w zakresie uprawnień pracowników socjalnych. Do Związku Powiatów Polskich wpłynęły pytania dotyczące interpretacji przepisów w nowym brzmieniu.
- Co należy rozumieć pod pojęciem “... do którego podstawowych obowiązków należy świadczenie pracy socjalnej lub przeprowadzanie rodzinnych wywiadów środowiskowych poza siedzibą jednostki”?
- Czy w związku z powyższym zapisem pracownik socjalny zatrudniony w PCPR w dziale świadczeń, który przeprowadza wywiady środowiskowe na potrzeby jednostki (max 10 wywiadów w roku) poza siedzibą i ma to zadanie wpisane w zakresie czynności powinien otrzymać dodatek w wysokości 400 zł?
- Czy pracownikowi, o którym mowa w pytaniu 2 będzie przysługiwał dodatkowy urlop wypoczynkowy?
Odpowiedź:
Ad. 1. Pojęcie „podstawowych obowiązków” zawarte w art. 121 ust. 3a ustawy o pomocy społecznej nie jest pojęciem nowym. Pojęcie to funkcjonowało również na gruncie ustawy o pomocy społecznej w poprzednim brzmieniu. Jedyna różnica w stosunku do poprzedniego stanu prawnego jest taka, że dotychczas dodatek przysługiwał pracownikom socjalnym, których podstawowe obowiązki polegały na przeprowadzaniu wywiadów środowiskowych i pracy socjalnej (łącznie dwie formy pracy w terenie), a obecnie dodatek ten przysługuje również w przypadku, gdy do podstawowych obowiązków pracownika socjalnego należy jedna z wymienionych form pracy. W doktrynie przyjmuje się, że „Dodatek pobierają zatem pracownicy wykonujący pracę socjalną w terenie, pod warunkiem że zadanie to jest ich głównym, zasadniczym, nadrzędnym zajęciem. Spełnienie tego warunku nie może być odczytywane jedynie przez pryzmat treści umowy o pracę czy zakresu obowiązków, ale musi odwoływać się do faktycznie podejmowanych działań, do rzeczywistej aktywności pracownika. Ocena, czy praca socjalna w środowisku jest, czy nie jest podstawowym obowiązkiem pracownika socjalnego, należy do przełożonego” (źródło: I. Sierpowska [w:] Pomoc społeczna. Komentarz, wyd. V, Warszawa 2020, art. 121.). Ocenę tę w pełni podzielam.
Ad. 2. Odnosząc się do kontentego stanu faktycznego opisanego w pytaniu wyjaśniam co następuje. Z pytania wynika, że do zadań pracownika należy przeprowadzanie wywiadów środowiskowych. Liczba dni w roku poświęconych na wykonywanie tej pracy wskazuje, że przeprowadzanie wywiadów środowiskowych nie jest jednak podstawowym obowiązkiem pracownika socjalnego. Co prawda ustawodawca nie wskazuje sposobu obliczenia proporcji czasu pracy, jaki ma być poświęcony na przeprowadzenie wywiadów środowiskowych lub pracy socjalnej niemniej jednak można odwołać się do pewnych obiektywnych kryteriów. Średnio w roku jest ok. 250 dni roboczych. Przy założeniu, że pracownikowi przysługuje 26 dni standardowego urlopu wypoczynkowego, faktyczna liczba dni pracy pracownika wynosi 224 dni. Poświęcenie 10 dni pracy na wykonanie wywiadów środowiskowych wskazuje, że pracownik na realizację tych zadań poświęca jedynie 4,5% czasu pracy rocznie i to przy założeniu, że przeprowadzenie wywiadów zajmuje mu cały dzień roboczy. Celem ustawodawcy było finansowe promowanie pracowników socjalnych pracujących w terenie, z uwagi na charakter tej pracy. Gdyby przyjąć odmienną interpretację, to pracownik za jeden dzień pracy otrzymywałby, obok wynagrodzenia podstawowego, dodatek w wysokości 480 zł, co z uwagi na warunki wynagradzania w sektorze samorządowym byłoby nieuzasadnione.
Powyższa opinia będzie miała zastosowanie w przypadku gdy przeprowadzenie wywiadów rozkłada się w miarę równomiernie w ciągu roku. Zatem, jeżeli pracownik socjalny sporadycznie pracuje w terenie w mojej ocenie dodatek się nie należy, z jednym zastrzeżeniem. Jeżeli większa liczba dni wywiadów środowiskowych skumulowałaby się np. w jednym miesiącu pracy, to w mojej ocenie za taki miesiąc pracownikowi socjalnemu przysługiwałby dodatek do wynagrodzenia.
Ad. 3. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku dodatkowego urlopu wypoczynkowego. Tutaj ustawodawca nie stawia warunku aby przeprowadzenie wywiadu środowiskowego lub praca socjalna miała należeć do podstawowych obowiązków pracownika. Zgodnie z literalnym brzmieniem przepisu „Pracownikowi socjalnemu zatrudnionemu w ośrodku pomocy społecznej, centrum usług społecznych, o którym mowa w ustawie z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych, lub w powiatowym centrum pomocy rodzinie, do którego obowiązków należy praca socjalna lub przeprowadzanie rodzinnych wywiadów środowiskowych, jeżeli przepracował nieprzerwanie i faktycznie co najmniej 3 lata, przysługuje raz na 2 lata dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych.”. Jeżeli pozostałe warunki są spełnione (nieprzerwana i faktyczna praca co najmniej 3 lata), wskazanemu w pytaniu pracownikowi socjalnemu będzie przysługiwał dodatkowy urlop wypoczynkowy.