Pierwsza polska Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami na lata 2021-2030 została przyjęta przez Radę Ministrów. To dokument, który w sposób kompleksowy i długofalowy odnosi się do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Resort polityki społecznej opublikował najważniejsze pytania i odpowiedzi dotyczące Strategii.

Czym w ogóle jest Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami, po co powstała?

Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami to kompleksowy i obszerny dokument o charakterze strategicznym, który będzie mapą drogową polityki krajowej na rzecz osób z niepełnosprawnościami.

Czy Strategia jest dla wszystkich osób z niepełnosprawnościami? Jakich obszarów dotyczy?

Tak, to bardzo ważne, by bardzo zróżnicowane środowisko osób z niepełnosprawnościami otrzymywało wsparcie na różnorodnym polu – społecznym, zdrowotnym czy zawodowym.

Ile trwały prace nad Strategią? Czy dokument był konsultowany?

Prace nad Strategią na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami zostały zapoczątkowane pod koniec 2016 r. W 2020 r. Strategia została znacząco rozszerzona i skonkretyzowana. Przeanalizowano ponad 1600 stron uwag w ramach konsultacji społecznych, a robocza wersja Strategii uzyskała wstępną akceptację ze strony Komisji Europejskiej.

Prace nad propozycją konkretnych działań zostały poprzedzone diagnozą stanu faktycznego, którą oparto zarówno na ogólnodostępnych danych statystycznych dotyczących sytuacji osób z niepełnosprawnościami w Polsce, jak i różnego rodzaju raportach i opracowaniach dotyczących tej tematyki.

Jaki jest główny cel Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami?

To włączenie osób z niepełnosprawnościami w życie społeczne i zawodowe. Współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym to w 2018 r. 28,3 proc. Planowana do osiągnięcia w 2025 r. wartość pośrednia to 35 proc., a wartość docelowa to 45 proc. w 2030 r.

Jakie są pozostałe najważniejsze założenia dokumentu?

Dokument składa się z szeregu działań strategicznych, które pogrupowano i podzielono na obszary priorytetowe Strategii:

1. Niezależne życie
2. Dostępność
3. Edukacja
4. Praca
5. Warunki życia i ochrona socjalna
6. Zdrowie
7. Budowanie świadomości
8. Koordynacja

Czego dotyczą poszczególne priorytety?

1. Niezależne życie
   • Wprowadzenie systemowej usługi asystencji osobistej oraz opieki wytchnieniowej
   • Ujednolicenie i systemowy rozwój mieszkalnictwa wspomaganego
   • Wdrożenie kręgów wsparcia
   • Rozpoczęcie procesu deinstytucjonalizacji – stopniowego przechodzenia z opieki instytucjonalnej do wsparcia w społeczności lokalnej osoby
   • Zastąpienie instytucji ubezwłasnowolnienia modelem wspieranego podejmowania decyzji
2. Dostępność
   • Wdrożenie uniwersalnego projektowania i jednolitych standardów dostępności obiektów przestrzeni publicznej
   • Zwiększenie dostępności transportu publicznego, w tym skrócenie minimalnego czasu zgłoszenia potrzeby asysty w transporcie kolejowym
   • Rozwój transportu „door to door”
   • Wprowadzenie regulacji w zakresie alternatywnych i wspomagających sposobów komunikacji (AAC)
   • Zwiększenie dostępności audiowizualnych usług medialnych dla osób z niepełnosprawnościami
3. Edukacja
   • Wdrożenie oceny funkcjonalnej i wczesnej pomocy
   • Rozwój edukacji włączającej
   • Cyfryzacja szkół
   • Przygotowanie do wejścia na rynek pracy
   • Doradztwo zawodowe dla młodzieży
   • Edukacja ustawiczna
4. Praca
   • Opracowanie Narodowego Programu Zatrudnienia Osób Niepełnosprawnych
   • Zatrudnianie wspomagane
   • Ograniczanie barier w podejmowaniu aktywności zawodowej (likwidacja pułapki rentowej)
   • Reforma Warsztatów Terapii Zajęciowej
5. Warunki życia i ochrona socjalna
   • Reforma systemu wsparcia finansowego, ukierunkowana na upodmiotowienie osób z niepełnosprawnościami
   • Przeciwdziałanie wykluczeniu opiekunów osób z niepełnosprawnościami poprzez możliwość podejmowania pracy zarobkowej
   • Rozwój rynku mieszkań na wynajem z uwzględnieniem potrzeb osób z niepełnosprawnościami
6. Zdrowie
   • Poprawa dostępu do usług rehabilitacyjnych i wyrobów medycznych najwyższej jakości
   • Wypracowanie modelu kompleksowej rehabilitacji
   • Profilaktyka oraz reforma w obszarze ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży
   • Reforma systemu ochrony zdrowia psychicznego osób dorosłych ukierunkowana na przejście z psychiatrycznej opieki instytucjonalnej do wsparcia w społeczności lokalnej
   • Wypracowanie systemowych rozwiązań w zakresie dostępności usług ginekologiczno-położniczych dla kobiet z niepełnosprawnościami
   • Szkolenia dla lekarzy, pielęgniarek i położnych, a także przedstawicieli innych zawodów medycznych w zakresie opieki zdrowotnej osób z niepełnosprawnościami
7. Budowanie świadomości
   • Niepelnosprawni.gov.pl – stworzenie portalu informacyjno-usługowego dla osób z niepełnosprawnościami
   • Działania na rzecz włączania osób z niepełnosprawnościami do głównego nurtu przekazu medialnego
   • Wprowadzenie i upowszechnienie standardów obsługi osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności
   • Szkolenia kadr
8. Koordynacja
   • Reforma systemu orzekania o niepełnosprawności
   • Uchwalenie ustawy o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami
   • Wczesne wykrywanie zaburzeń rozwojowych u dzieci oraz wczesna pomoc dziecku i rodzinie
   • Koordynacja wsparcia osób z niepełnosprawnościami w sytuacjach zagrożenia
   • Wdrożenie kompleksowego systemu zbierania danych w obszarze niepełnosprawności
   • Rozszerzenie współpracy międzynarodowej
   • Wzmocnienie skuteczności Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych
   • Zmiana funkcjonowania Krajowej Rady Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych, Rad Wojewódzkich oraz Powiatowych do Spraw Osób Niepełnosprawnych

Czy w innych krajach Unii Europejskiej funkcjonują podobne rozwiązania?

W prawie wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej oraz krajach członkowskich OECD funkcjonują długoletnie strategie na rzecz osób z niepełnosprawnościami. Ponadto na poziomie Unii Europejskiej funkcjonuje Europejska strategia w sprawie niepełnosprawności 2010-2020.

Ile to będzie kosztowało?

Przyjęcie Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami nie spowoduje dodatkowych kosztów dla sektora finansów publicznych. Finansowanie działań zaplanowanych w Strategii będzie realizowane przez odpowiednią alokację dostępnych już środków finansowych będących w dyspozycji jednostek sektora finansów publicznych, z uwzględnieniem celów ustanowionych w dokumencie oraz przeorganizowanie dostępnych zasobów ludzkich i zadań poszczególnych jednostek sektora finansów publicznych. Ostateczna wysokość środków przewidzianych do realizacji poszczególnych projektów będzie ustalana corocznie przez Radę Ministrów w trakcie prac nad ustawą budżetową.

Stworzenie ram nowej, spójnej polityki społecznej w obszarze niepełnosprawności, zawierającej efektywne instrumenty wsparcia na rzecz włączenia zawodowego i społecznego osób z niepełnosprawnościami, wymaga poniesienia wymiernych nakładów finansowych.

Należy podkreślić, że akty prawne wdrażające w życie strategie mogą mieć wpływ na budżet państwa i samorządów. Na tym etapie nie możliwe jest oszacowanie tych kosztów. Środki przeznaczone na realizację działań zawartych w Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami umożliwią osobom z niepełnosprawnościami niezależne życie i pełny udział we wszystkich jego sferach, w taki sposób, aby mogły funkcjonować w społeczeństwie na zasadzie równości z innymi osobami.

Źródło: MRPiPS