Ustawa o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” określa warunki jakie należy spełnić, aby otrzymać jednorazowe świadczenie z tytułu urodzenia dziecka niepełnosprawnego, w wysokości 4 000 zł. Jednym z tych warunków jest pozostawanie matki pod opieką medyczną od maksymalnie 10 tygodnia ciąży. Co w sytuacji gdy kobieta nie była objęta opieką medyczną podczas ciąży, lub gdy została nią objęta po wskazanym okresie? Czy przysługuje jej świadczenie?

Żaden przepis ustawy z 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin "Za życiem" nie określa w sposób jednoznaczny skutków prawnych sytuacji, w której kobieta ubiegająca się o jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia się dziecka poddała się opiece medycznej po 10-tym tygodniu ciąży. Ustawodawca nie wprowadził zasad ani trybu postępowania dającego organom administracji możliwość zweryfikowania przyczyn, dla których matka wnioskująca o przyznanie zapomogi nie poddała się opiece medycznej w powyższym terminie.

Brak w ustawie takiej regulacji nie oznacza jednak, że kobieta, która poddała się opiece medycznej po 10-tym tygodniu ciąży, a następnie urodziła dziecko, powinna być automatycznie - niezależnie od okoliczności konkretnej sprawy - pozbawiona prawa do jednorazowej zapomogi z tego tytułu. Nie można z sytuacji takiej wywieść wniosku o istnieniu bezwzględnego zakazu przyznania przedmiotowego świadczenia.

W pewnych przypadkach kobieta, której nie da się zarzucić braku troski o zdrowie własne i płodu, może pozostawać pod opieką medyczną w terminie późniejszym, niż określony w art. 10 ust. 5 ustawy o wsparciu kobiet, ze względu na niezależne od niej czynniki. Mogą to być w szczególności czynniki o charakterze faktycznym (np. brak możliwości zarejestrowania się na badania lekarskie lub poddania się badaniu lekarskiemu w odpowiednim czasie z uwagi na odległe terminy badań specjalistycznych).

Pozbawienie matki dziecka prawa do świadczenia wyłącznie ze względu na wystąpienie tego typu okoliczności - tj. okoliczności, za które matka nie ponosi jakiejkolwiek odpowiedzialności - byłoby nie tylko niezgodne z ratio legis art. 10 ust. 5 ustawy, lecz także prowadziłoby do naruszenia zasad konstytucyjnych. Luka prawna, wynikająca z zaniechania ustawodawcy powinna zostać wypełniona w drodze bezpośredniego stosowania Konstytucji.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 7 maja 2019 r., sygn. II SA/Bd 23/19.