Strona samorządowa Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego 5 stycznia br. wydała negatywną opinię w sprawie projektu ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej.

W uzasadnieniu samorządowcy podkreślają, że w toku trwających od września do grudnia 2022 r., wspólnych prac nad projektem przedstawicieli rządu i samorządu terytorialnego, udało się uzgodnić między innymi: możliwość elastycznego tworzenia centrów zarządzania kryzysowego w powiatach; utworzenie Państwowego Funduszu Ochrony Ludności, z którego będą mogły być finansowane zadania z zakresu obrony cywilnej; zapewnienie finansowania szkoleń, kursów i ćwiczeń organizowanych przez PSP dla osób wykonujących zadania z zakresu ochrony ludności oraz wprowadzenie dofinansowania kształcenia uczniów z zakresu pomocy przedmedycznej.

Jednak wersja projektu z dnia 13 grudnia 2022 r.  w dalszym ciągu zawiera zapisy, które zdaniem strony samorządowej, nie mogą zostać przyjęte. Jak czytamy w przedstawionej opinii dotyczą one przede wszystkim:

• braku jednoznacznego podziału między zadaniami własnymi, zadaniami zleconymi z zakresu administracji rządowej oraz zadaniami administracji rządowej w zakresie ochrony ludności. Choć jest to utrzymanie obecnego stanu, to jednakże jest to również wielka stracona szansa. Zapewnienie bezpieczeństwa członkom wspólnoty samorządowej jest niewątpliwie jej zbiorową potrzebą. Jednak z drugiej strony pełne zapewnienie bezpieczeństwa może przekraczać możliwości poszczególnych JST. Zasada pomocniczości nakazuje w tej sytuacji takie uregulowanie przepisów, aby samorządy miały zagwarantowaną pomoc ze strony administracji rządowej. Takich gwarancji nie daje Państwowy Fundusz Ochrony Ludności, gdyż w świetle ustawy wsparcie z niego udzielane ma w większości przypadków charakter fakultatywny. Strona samorządowa nie może się zatem zgodzić na tworzenie systemu, w którym nie każdemu obywatelowi można zagwarantować minimalny poziom bezpieczeństwa w sytuacji zagrożenia;
• wprowadzenie dwóch całkowicie nowych stanów gotowości takich jak stan pogotowia i stan zagrożenia, co może spowodować ograniczenia w korzystaniu ze swobody wolności, praw człowieka i obywatela. Warto podkreślić, że brak jest dokładnego określenia przesłanek uzasadniających wprowadzenie i odwołanie stanu pogotowia, stanu zagrożenia i stanu klęski żywiołowej, co stwarza pole do rozmaitych interpretacji oraz potencjalnych nadużyć. Nie wprowadzono też, postulowanych przez samorządy ograniczeń dotyczących czasu trwania stanu pogotowia i stanu klęski żywiołowej oraz okresu na jaki mogą być przedłużone, co stanowi przestrzeń do dalece zakrojonej ingerencji we wspomniane, przyrodzone prawa obywateli;
• wciąż niejasnej redakcji przepisów dotyczących możliwości przejęcia zadań jednostki samorządu terytorialnego przez administrację rządową i ustanowienia w tym celu pełnomocnika, co może prowadzić do kuriozalnych wniosków – przykładem może tu być możliwość ustanowienia pełnomocnika w przypadku odmowy wykonania polecenia obiektywnie niemożliwego do wykonania. Sytuacja taka wywołuje uzasadnione obawy, co do zasadności i adekwatności możliwych działań restrykcyjnych podjętych w stosunku do organów samorządu. Zgodnie z aktualnym brzmieniem przepisów może to natomiast prowadzić do naruszenia ustawy zasadniczej, stanowić pogwałcenie fundamentalnej zasady wyższości zapisów konstytucyjnych nad ustawowymi;
• nieprzedstawienia do zaopiniowania projektów aktów wykonawczych, które będą mieć zasadnicze znaczenie interpretacyjne oraz będą zawierać procedury postępowania w konkretnych sytuacjach.

W związku z powyższym strona samorządowa Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego apeluje o korektę projektu ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej, w kierunku stworzenia skutecznego systemu gwarantowania bezpieczeństwa ludności.
Przedstawiciele strony samorządowej deklarują jednocześnie wolę współpracy w celu poprawienia rozwiązań przesądzających o negatywnej ocenie projektu ustawy w toku prac parlamentarnych.