Czy skarżący, który w dniu zatrzymania, nie mając uprawnień do kierowania pojazdami, kierował przedmiotowym pojazdem, może zostać obciążony – razem z właścicielem pojazdu – opłatą za usunięcie i przechowywanie pojazdu? To pytanie, na które twierdzącej odpowiedzi udzielił niedawno Naczelny Sąd Administracyjny. Jak ją uzasadnił?
Sąd na wstępie stwierdził, że odnosząc się do zasadniczego spornego w sprawie zagadnienia, wskazać trzeba na konieczność dokonania wykładni przepisów art. 130a ust. 10h oraz 10i Prawa o ruchu drogowym – przy czym w ocenie NSA przede wszystkim należało odnieść się do wykładni funkcjonalnej, która uznawana jest za najodpowiedniejszą i najlepiej prowadzącą do rozszyfrowania intencji i celów ustawodawcy (por. uchwała NSA z 10 grudnia 2009 r., sygn. I OPS 8/09; wyrok NSA z 18 grudnia 2020 r., sygn. akt I OSK 2225/18).
Naczelny Sąd przypomniał o tym, że powołane wyżej przepisy zostały wprowadzone do porządku prawnego na podstawie art. 1 pkt 10 lit. k ustawy z dnia 22 lipca 2010 r. – o zmianie ustawy Prawo ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw, której celem było m.in. ograniczenie „pozostawionych i nieodebranych pojazdów, co w konsekwencji wpłynie również na poprawę stanu środowiska naturalnego, bowiem znaczną cześć pojazdów usuniętych i nieodebranych przez uprawnioną osobę stanowią pojazdy zdekapitalizowane – przedstawiające niewielką wartość. Pojazdy usunięte i nieodebrane w ustawowym terminie (które dodatkowo przejdą na własność powiatu dopiero po prawomocnym orzeczeniu sądu) będą bowiem stanowić zagrożenie dla środowiska naturalnego ze względu na możliwość przenikania do środowiska płynów eksploatacyjnych oraz pozostawienia substancji stałych nieulegających biodegradacji” (por. Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym. Druk Sejmowy nr 2916, Sejm VI Kadencji, s. 16).
W ocenie NSA ustawodawca wprowadził zatem proponowane rozwiązania po to, aby stworzyć skuteczny system usuwania pojazdów pozostawionych na drogach – tak, aby ograniczać zanieczyszczenie nimi środowiska. Zdaniem Sądu oczywistym jest, aby taki system był efektywny, powinien posiadać zabezpieczone finansowanie ze strony osób, które takie pojazdy pozostawiły. W pierwszej kolejności obowiązek finansowania kosztów zabezpieczenia i usunięcia pojazdu spoczywa na jego właścicielu, jednak ustawodawca przewidział w tym zakresie również odpowiedzialność solidarną osoby, we władaniu której pojazd znajdował się w chwili usunięcia – zauważył Sąd. Idąc dalej NSA stwierdził, że rozwiązanie takie ma służyć temu, by w sytuacji gdy właściciela nie można ustalić lub nie można było uzyskać od niego środków na pokrycie kosztów zabezpieczenia i usunięcia pojazdu – koszty te pokryła osoba, która faktycznie przyczyniła się do tego, że zasiniała konieczność usunięcia pojazdu, a co za tym idzie wygenerowała koszty z tym związane (por. wyrok NSA z 24 listopada 2020 r., sygn. akt I OSK 1290/20).
W tym zakresie NSA podzielił stanowisko sądu I instancji co do tego, że art. 130a ust. 10i p.r.d. nakazuje pociągnięcie do współodpowiedzialności za koszty zabezpieczenia i usunięcia pojazdu z drogi tej osoby, w której władaniu faktycznie znajdował się pojazd w momencie gdy wystąpiło zdarzenie, wskutek którego nastąpiło jego usunięcie, a zatem taką osobą jest kierowca pojazdu, ponieważ on faktycznie władał pojazdem, decydując o jego sposobie używania w danym momencie. Ponadto Naczelny Sąd podkreślił, że art. 130a ust. 10i p.r.d. w żaden sposób nie wskazuje np., iż sposób władania powinien być w jakiś sposób sformalizowany – tak, aby odpowiadać jednej z form własności znanej z Kodeksu cywilnego. Wbrew przekonaniu pełnomocnika skarżącego przepis ten nie nakazuje dochodzić tytułu prawnego, jakim legitymował się kierujący pojazdem; wystarczające jest stwierdzenie, że sprawca władał pojazdem i nie jest jego właścicielem – orzekł NSA.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 listopada 2021 r., II GSK 1990/21
Źródło: CBOSA