Zadaniem własnym powiatu jest prowadzenie domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży (DMD). Decyzja w zakresie sposobu realizacji tego zadania należy do samorządu. Jeżeli powiat nie prowadzi DMD, powinien zlecić jego prowadzenie podmiotowi niepublicznemu, który działa w tym zakresie na jego terenie lub podpisać porozumienie z inną jednostką samorządu terytorialnego w celu zabezpieczenia realizacji tego zadania.

Z danych MRPiPS wynika, że wg stanu na 31 grudnia 2018 r. funkcjonowało w Polsce 31 DMD, które dysponowały 747 miejscami, a z ich oferty w ciągu 2018 r. skorzystało 1312 osób

W latach 2016-2019 (I półrocze) Najwyższa Izba Kontroli sprawdziła, czy działania samorządu zapewniły odpowiednie wsparcie potrzebującym
schronienia matkom z małoletnimi dziećmi oraz kobietom w ciąży.

Jak pokazują wyniki 20 z 21 skontrolowanych powiatowych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej (95%) nie realizowało w sposób prawidłowy zadania własnego powiatu jakim jest prowadzenie DMD, czyli ośrodka wsparcia przeznaczonego dla potrzebujących schronienia matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży. Osoby te miały utrudniony dostęp do informacji o możliwościach uzyskania pomocy w DMD, w tym o najbliższych DMD, które mogłyby udzielić im schronienia. JOPS nie dysponowały aktualnymi danymi na ten temat.

Tylko sześć z 21 skontrolowanych powiatowych jops (29%) zapewniało całodobowy okresowy pobyt w DMD matkom z małoletnimi dziećmi i kobietom
w ciąży. W przypadku trzech stwierdzono sytuacje, w których liczba przygotowanych miejsc w DMD była niewystarczająca. W siedmiu z ośmiu skontrolowanych DMD (88%), do których ww. jops kierowały matki z małoletnimi dziećmi i kobiety w ciąży, nie zapewniono w pełni standardu usług na poziomie wymaganym rozporządzeniem w sprawie DMD. Niespełnianie standardu polegało m.in. na:

• niezapewnieniu odrębnych pomieszczeń do spania dla mieszkańców z dziećmi,
• braku odpowiedniej liczby łazienek proporcjonalnej dla liczby mieszkańców.

Dla mieszkańców dwóch z ośmiu skontrolowanych DMD (25%) nie opracowano i w konsekwencji nie realizowano programów usamodzielnienia, co było niezgodne z przepisami prawa i ograniczało możliwość oceny świadczonego wsparcia.

15 z 21 skontrolowanych powiatowych jops (71%) nie było organizacyjnie przygotowanych na zapewnienie pobytu w DMD. Jednym z najczęściej przywoływanych argumentów dla uzasadnienia braku zabezpieczenia schronienia w DMD był fakt, że osoby potrzebujące pomocy nie zostały jej pozbawione i były umieszczane w innych placówkach, m.in. w: hostelach, schroniskach dla bezdomnych czy też mieszkaniach chronionych. Jednak standard usług, jaki zapewniały potrzebującym osobom 23 z 36 tego typu placówek (64%), w niektórych aspektach ich działalności był niższy niż określony w rozporządzeniu w sprawie DMD. Jednocześnie nie istniał i nie istnieje prawny obowiązek świadczenia w nich usług na takim samym poziomie, jak w DMD. W placówkach tych opracowywano m.in. indywidualne karty interwencji, plany pracy z rodziną, plany działania w celu ich usamodzielnienia, kontrakty socjalne. Sukcesywnie realizowano również zaplanowane działania.
Brak ww. przygotowania na zapewnienie pobytu w DMD skutkował m.in. tym, że siedem z 32 powiatowych i gminnych jops (28%) sfinansowało w sposób niezgodny z ustawą o pomocy społecznej pobyt w placówkach niepublicznych prowadzonych niezależnie od samorządu. Stwierdzono też sytuacje, w których na skutek braku zabezpieczenia miejsc w DMD to gminne jops, właściwe miejscowo dla osób potrzebujących pomocy, zapewniały schronienie matkom z małoletnimi dziećmi i kobietom w ciąży.
We wszystkich ośmiu DMD oraz w 28 z 36 innych placówek (78%), do których trafiały matki z małoletnimi dziećmi i kobiety w ciąży, dostęp dla osób z niepełnosprawnością ruchową był ograniczony, przy czym tylko w dwóch przypadkach dotyczyło to obiektów, w których obowiązek zapewnienia tej dostępności wynikał z przepisów prawa.

Wnioski NIK

do starostów i prezydentów miast na prawach powiatu o:

1. zabezpieczenie miejsc schronienia w DMD dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży z terenu powiatu;
2. zapewnienie w BIP dostępu do informacji na temat możliwości i sposobu uzyskania schronienia oraz wsparcia w DMD;
3. zapewnienie przez jops kierujące matki z małoletnimi dziećmi i kobiety w ciąży do DMD, standardu usług na poziomie określonym w rozporządzeniu w sprawie DMD

do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej o:

1. skoordynowanie, we współpracy z samorządami powiatowymi, działań zabezpieczających realizację zadania publicznego polegającego na zapewnieniu schronienia i wsparcia matkom z małoletnimi dziećmi i kobietom w ciąży w DMD, w tym gwarantujących dostęp do informacji na temat możliwości i sposobu jego uzyskania;
2. przeprowadzenie analizy dotyczącej faktycznego zakresu usług zapewnianych w DMD działających na terenie kraju, pod kątem katalogu wymogów, określonych w rozporządzeniu w sprawie DMD;
3. przeanalizowanie możliwości zastosowania dla DMD rozwiązań systemowych przewidzianych dla innych typów placówek prowadzonych
   przez podmioty publiczne i niepubliczne, m.in. w zakresie obowiązku prowadzenia rejestru takich placówek, wydawania zezwoleń na prowadzenie przez nie działalności oraz sprawowania nad nimi kompetencji kontrolnych i nadzorczych.

Z raportem można zapoznać się tutaj.