Związek Powiatów Polskich skierował pismo do Senatu RP w sprawie niekorzystnych dla obywatela zmian w rejestracji pojazdów zawartych w ustawie z dnia 24 lipca 2020 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw. W swoim wystąpieniu ZPP zwraca szczególną uwagę na cztery główne problemy, a chodzi o:

• Możliwość zachowania dotychczasowego numeru rejestracyjnego.
• Zniesienie nalepki kontrolnej.
• Brak wprowadzenia obowiązku rejestracji pojazdu jako zasady przy jednoczesnym zniesieniu karty pojazdu.
• Skutki finansowe dla powiatów i miast na prawach powiatów.

Możliwość zachowania dotychczasowego numeru rejestracyjnego

Nnajwiększe zastrzeżenia budzi wprowadzenie możliwości zachowania dotychczasowego numeru rejestracyjnego pojazdu. ZPP to rozwiązanie uznaje za nieprzemyślane z kilku powodów:

• żywotność tablic rejestracyjnych jest ograniczona, co konsekwentnie od początku prac nad projektem podnosili przedstawiciele producentów. Jest to związane z ograniczoną trwałością folii odblaskowej stosowanej do produkcji tablic – zwłaszcza w sytuacji korzystania z myjni samochodowych z lancami wysokociśnieniowymi. Żywotności nie należy przy tym oceniać przez pryzmat czytelności dla człowieka, lecz – wobec rozwoju techniki – dla systemów automatycznego rozpoznawania stosowanych chociażby na nowych parkingach. Przy uwzględnieniu tego faktu przyjmuje się, że tablica może bezpiecznie funkcjonować przez okres około pięciu lat. Obecnie przeciętny czas eksploatacji tablicy – wynikający z obowiązku jej wymiany – wynosi około czterech lat. Uchwalone zmiany grożą zatem znaczącym zwiększeniem liczby tablic o ograniczonej czytelności;
• nieprzypadkowo w większości dużych państw unijnych na tablicach rejestracyjnych funkcjonują wyróżniki terenowe. Ma to bowiem wpływ na bezpieczeństwo – większość kierowców ma doświadczenia związane chociażby z wykazywaniem zwiększonej czujności wobec pojazdów, które zgodnie z wyróżnikiem literowym przyjechały z daleka i tym samym mogą nie znać nieoczywistych rozwiązań z zakresu organizacji ruchu drogowego w poszczególnych miejscach. Ma to również znaczenie w mniejszych środowiskach, gdzie samochód z „obcymi” numerami zwraca uwagę. Zniesienie obowiązku zmiany tablic rejestracyjnych przy przerejestrowaniu między powiatami bardzo szybko doprowadzi do utraty korzyści płynących z identyfikacji miejsca rejestracji.

Zaproponowane rozwiązanie:

• ani nie wpływa na zmniejszenie liczby wizyt w organie rejestrującym. Nowe tablice rejestracyjne były obecnie wydawane przy pierwszej wizycie; druga wizyta jest związana z wytwarzaniem dowodu rejestracyjnego przez Państwową Wytwórnię Papierów Wartościowych.
• ani nie zmniejsza czasochłonności rejestracji pojazdu. Dotychczasowe tablice i tak muszą być zdemontowane z pojazdu celem ich przedstawienia do oceny i ponownej legalizacji.

Zniesienie nalepki kontrolnej

Uchwalona przez Sejm ustawa znosi obowiązek posiadania nalepki kontrolnej, a dla uzasadnienia tej zmiany projektodawcy przytoczyli dwa główne argumenty:

• „utrzymywanie nadal obowiązku wydawania dodatkowo nalepki kontrolnej wydaje się niezasadne w stosunku do zakładanego celu przy jej wprowadzaniu przed laty w przepisach Prawa o ruchu drogowym”. Projektodawcy nie byli jednak w stanie przywołać jaki to był cel, a tym bardziej – uzasadnić, że faktycznie cel ten nie ma już znaczenia. Nalepka kontrolna była wprowadzona w celu zagwarantowania dodatkowego, niemożliwego do odwracalnego usunięcia, oznaczenia pojazdu. Tablice mogą zostać bowiem bez większego problemu przełożone między pojazdami; tego samego z nalepką zrobić się nie da. Wprowadzona nalepka pozwoliła chociażby na ograniczenie przestępczości opartej na podszywaniu się pod czyjś pojazd. Nie jest jasne dlaczego obecnie te argumenty mają być nieaktualne;
• „wobec zaproponowanej możliwości zachowania dotychczasowego numeru rejestracyjnego pojazdy wcześniej zarejestrowanego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej […] uznano, że brak jest zasadności oznaczania pojazdu nalepką kontrolną”. Argument ten jest o tyle przedziwny, że w opisanym przypadku nie ma potrzeby zmiany nalepki kontrolnej przy każdej zmianie właściciela. Nalepka raz przyklejona pozostaje – do czasu ewentualnego uszkodzenia szyby przedniej pojazdu. Zatem jest to argument całkowicie chybiony.

Brak wprowadzenia obowiązku rejestracji pojazdu jako zasady przy jednoczesnym zniesieniu karty pojazdu

Jednym ze sztandarowych rozwiązań zaproponowanych w ustawie jest zniesienie karty pojazdu. Zmiana ta została uzasadniona tym, iż „po wdrożeniu przez Ministerstwo Cyfryzacji projektu CEPiK 2.0 przestały być aktualne przesłanki wydawania karty pojazdy jako dokumentu zawierającego informację o historii pojazdu”. Prawda jest jednak nieco inna. W świetle przepisów obecnie obowiązujących zróżnicowany jest zakres obowiązków właścicieli pojazdów używanych pochodzących z różnych krajów. I tak:

1. w przypadku pojazdu zarejestrowanego w kraju właściciel jest zobowiązany zawiadomić o nabyciu pojazdu w terminie nieprzekraczającym 30 dni (art. 78 ust. 2 pkt 1 Prawa o ruchu drogowym). Fakt ten powinien być udokumentowany w karcie pojazdu (art. 78 ust. 3 Prawa o ruchu drogowym). Przepisy działu III rozdziału 2a Prawa o ruchu drogowym dotyczące Centralnej Ewidencji Pojazdów nie odnoszą się w żaden sposób do ewidencjonowania tej czynności – mowa jest jedynie o zbieraniu danych dotyczących zbycia pojazdu (art. 80b ust. 1 pkt 5), których częścią są dane nabywcy. W praktycznej realizacji CEP i służącego do wykonywania w niej operacji SI Pojazd oznacza to tyle, że jako właściciel traktowany jest podmiot, który dokonał ostatniej rejestracji pojazdu na siebie; osoba, która dopełniła ustawowego obowiązku nie jest wprowadzana jako właściciel, a jedynie jako nabywca, przy czym moduł służący do tego celu dalej nie jest w pełni funkcjonalny;
2. w przypadku pojazdu zarejestrowanego w innym kraju członkowskim Unii Europejskiej właściciel ma obowiązek zarejestrować pojazd w terminie 30 dni od dnia jego sprowadzenia (art. 71 ust. 7 Prawa o ruchu drogowym). Jednocześnie nie jest ani zabroniony, ani nie jest ewidencjonowany obrót tym pojazdem;
3. w przypadku pojazdu zarejestrowanego poza Unią Europejską na właścicielu nie ciążą żadne obowiązki. Pojazd może być przedmiotem obrotu i nie jest to w żaden sposób ewidencjonowane.

W świetle powyższego, zdaniem ZPP, trudno jest uznać, że w obecnym stanie prawnym wdrożenie CEPiK 2.0 stanowi w pełni skuteczne narzędzie umożliwiające ustalanie historii pojazdu. Podzielając opinię o zasadności zniesienia karty pojazdu ZPP uważa, że nie może to nastąpić bez jednoczesnego wprowadzenia obowiązku zarejestrowania każdego nabytego pojazdu. Z obowiązku tego powinny być zwolnione podmioty zajmujące się w zakresie swojej działalności obrotem pojazdami.

Skutki finansowe dla powiatów i miast na prawach powiatów

Uchwalona ustawa pociąga za sobą znaczące negatywne skutki dla budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Jak oszacowali sami projektodawcy w Ocenie Skutków Regulacji przewiduje się zmniejszenie dochodów powiatów i miast na prawach powiatu o kwotę 226,16 mln zł rocznie, co w przeliczeniu na jedną jednostkę daje kwotę 590 tys. zł rocznie. Wyliczenia przeprowadzone przez Związek Powiatów Polskich w oparciu o nieco inne założenia modelowe pokazują, że może to być ubytek sięgający 800 tys. zł rocznie. Podkreślić w tym miejscu należy, że wbrew twierdzeniom projektodawców uchwalona ustawa nie zmniejsza znacząco zadań organów rejestrujących pojazdy. Dodatkowo należy wziąć pod uwagę również fakt, że od stycznia wydziały komunikacji muszą się zmagać z lawiną zgłoszeń nabycia i zbycia pojazdów – nie obłożonych żadną opłatą administracyjną. W erze spadku dochodów sektora samorządowego w konsekwencji Covid-19 dalsze ich zmniejszanie – tym razem decyzjami politycznymi są skrajnie nieodpowiedzialne, gdyż ewentualne cięcia kosztów będą oznaczały pogorszenie jakości obsługi obywateli.

Związek Powiatów Polskich zwraca również uwagę, że opłaty związane z wydawaniem dowodu rejestracyjnego nie uległy zmianie przez ostatnie 10 lat. Ostatnie ich uaktualnienie nastąpiło mocą rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 stycznia 2010 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie wysokości opłat za wydanie dowodu rejestracyjnego, pozwolenia czasowego i tablic rejestracyjnych pojazdów. Opłata za wydanie dowodu rejestracyjnego stanowiła wówczas 4,1% minimalnego wynagrodzenia; obecnie stanowi niecałe 2,1% tego wynagrodzenia. ZPP oczekuje zatem urealnienia wysokości opłaty i wprowadzenia mechanizmu jej automatycznego indeksowania.