Współpraca samorządów z bankami ma w Polsce bardzo długą historię. Przez te wszystkie lata obie strony musiały nauczyć się, w jaki sposób skutecznie działać na rzecz dobrego i zrównoważonego rozwoju Polski. Dziś jednak zarówno strona bankowa, jak i samorządowa muszą mierzyć się z poważnymi wyzwaniami. W jaki sposób to zrobić, bez konieczności wstrzymywania inwestycji? I jak najlepiej wdrażać usługi dla jst w kontekście Smart City i Smart Village? Między innymi nad tym zastanawiali się uczestnicy Forum Bankowo-Samorządowego, które odbyło się 12 grudnia 2019 roku w Warszawie. Związek Powiatów Polskich miał przyjemność być jednym z partnerów odbywającego się wydarzenia.

Wprowadzające wystąpienie wygłosił prezes Związku Banków Polskich, Krzysztof Pietraszkiewicz. Zwrócił uwagę na występujący zarówno w Europie, jak i Polsce okres spowolnienia. Bardzo ważne jest zatem, by podejmować dialog w celu poradzenia sobie z problemem. – Sytuacje kryzysowe zawsze traktujemy jako zagrożenie, ale możemy też potraktować je jako szansę – mówił Krzysztof Pietraszkiewicz. Jednocześnie zapewnił o całkowitej gotowości, by odpowiednio wykorzystać duży potencjał leżący zarówno w samorządach, jak i bankach. Zwrócił się też do obecnej na Forum Małgorzaty Jarosińskiej-Jedynak, Minister Funduszy i Polityki Regionalnej, deklarując gotowość zarówno strony samorządowej, jak i bankowej do rozmów z rządem.

Uczestników konferencji powitała też Minister Małgorzata Jarosińska-Jedynak. Zwróciła uwagę, że automatyzacja i robotyzacja to przyszłość. Podkreśliła niebagatelną rolę, jaką odgrywają samorządy we wdrażaniu funduszy unijnych. – Kapitał jest potrzebny na poziomie centralnym, ale też regionalnym – dodała. Minister mówiła też o rozwiązaniach smart w polskich miastach i o rozwoju idei zarówno w dużych, jak i mniejszych i średnich miejscowościach. – Mam nadzieję, że takie konkursy jak Human Smart City spowodują efekt domina i będą napędzały do dalszych działań – mówiła Małgorzata Jarosińska-Jedynak.

Perspektywę finansową jednostek samorządu terytorialnego przedstawił natomiast Krzysztof Żuk, prezydent Lublina, współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Zwrócił uwagę na niewykorzystany potencjał współpracy z uczelniami. Mówił także o największych problemach, z którymi dziś musi borykać się samorząd – zmiany w ustawie o podatku PIT, podniesienie płacy minimalnej, niedoszacowanie subwencji oświatowej, niestabilność systemu prawnego, plan gospodarowania odpadami. Jak dowodził Krzysztof Żuk, te wszystkie czynniki powodują znacznie nadszarpnięcie budżetów samorządów, a w konsekwencji zahamowanie inwestycji. Wskazywał też na potrzebę stworzenia pewnej formuły partnerstwa między rządem i samorządem. Podkreślał również, jak owocnie przebiegała jak dotąd współpraca z bankami i wyraził nadzieję na wspólne rozmowy o perspektywie finansowej.

Stan finansów samorządu terytorialnego w Polsce w latach 2019 i 2020 przedstawił w swojej prezentacji Krzysztof Grybionko, Wiceprezes Zarządu INC Rating SA. Wskazał jakie są fundamenty finansów samorządów i na co ponoszone są wydatki. Podkreślił problem, jakim jest konieczność dokładania pieniędzy z kasy samorządów do oświaty. Przedstawił też kondycję kredytową polskich samorządów – z przeprowadzonych analiz wynika, że 198 samorządów posiada bardzo niski i niski rating. Najwięcej, bo aż 2158 samorządów wykazuje jednak umiarkowany poziom.

Dostęp jednostek samorządu terytorialnego do finansowania zewnętrznego wobec zmian był tematem pierwszej debaty. Udział w niej wzięli: Jacek Brygman, Wiceprzewodniczący Związku Gmin Wiejskich, Krzysztof Kokot, Wiceprezes Banku Polskiej Spółdzielczości SA, Jacek Mrowicki, Prezes INC Rating SA, Jacek Protas, Zastępca Przewodniczącego Sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej, Poseł na Sejm, dr Marcin Adamczyk, Ekspert Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego. Dyskusję moderował Włodzimierz Kiciński, Wiceprezes Związku Banków Polskich. W panelu zwrócono uwagę na to, że największy poziom zadłużenia notują miasta na prawach powiatu. Najczęściej jednak w trudnej sytuacji pozostają małe gminy wiejskie. Duże zasługi przypisano jednak zarządzaniu miastami – gdyby nie ono, zdaniem ekspertów sytuacja byłaby dramatyczna. To właśnie jakość zarządzania jest jednym z czynników branych pod uwagę przy ocenie ratingu. Uczestnicy debaty zwrócili także uwagę na to, że nigdy wcześniej nie zaistniała sytuacja, w której ustawodawca zmieniałby kwestie związane z płatnościami w trakcie trwania roku budżetowego. Zdaniem panelistów rzeczywiście oświata i podniesienie płacy minimalnej postawią samorządy w ciężkim położeniu. Istnieje także obawa, czy banki będą w stanie dostarczać jednostkom samorządu terytorialnego takich kredytów, jakich te by sobie życzyły. Zwrócono także uwagę na brak chęci do rozmów i słuchania siebie nawzajem, niezależnie od kadencji rządu. W rozmowie akcentowano trudne położenie samorządów w ciągu ostatnich czterech lat. Nowe podatki też niejednokrotnie odbiły się właśnie na tej grupie. Zwrócono uwagę, że samorząd jest dzisiaj na krawędzi możliwości inwestowania i usług komunalnych. Podczas debaty padło też niezwykle ważne pytanie, mianowicie dlatego tak duża reprezentacja samorządów w parlamencie nie jest w stanie odpowiednio dbać o ich interesy. Na koniec dyskusji poruszono kwestię ustawy o dochodach jst – zdaniem rozmówców jest ona archaiczna i wymaga stworzenia nowej, odpowiadającej aktualnym warunkom i przy zachowaniu odpowiedniego konsensusu.

Druga część konferencji została poświęcona zagadnieniom Smart City i Smart Village w odniesieniu do polskich realiów. Aleksandra Kwiatkowska, Dyrektorka Biura Rozwoju Instrumentów Finansowych w Departamencie Programów Europejskich w Banku Gospodarstwa Krajowego zaprezentowała bankowy program, w ramach którego świadczone są pożyczki na likwidację barier architektonicznych. Beneficjentami programu mogą być w głównej mierze właśnie jednostki samorządu terytorialnego.

Uczestnicy Forum mieli też okazję wysłuchać prezentacji Elżbiety Burlingi, Dyrektorki ds. Rozwoju Rynku First Data Polska SA na temat polskich miast przyszłości. W swoim wystąpieniu zaznaczyła, że wdrażanie inteligentnych rozwiązań ma na celu przede wszystkim podniesienie jakości życia mieszkańców. Zaproponowała podział idei Smart City na następujące kluczowe zagadnienia, wokół których należy budować rozwiązania: inteligentna mobilność, inteligentne urządzenia, inteligentne środowisko, inteligentni mieszkańcy, inteligentne życie i inteligentna ekonomia. Omówione zostały też popularne projekty Smart City w Polsce, takie jak inteligentne karty miejskie, inteligentne systemy transportowe czy inteligentny system monitorowania sieci wodociągowej. Elżbieta Burlinga podkreślała też duże znaczenie, jakie dla idei smart ma w Polsce wprowadzenie transakcji bezgotówkowych.

O inteligentnych rozwiązaniach również rozmawiali eksperci podczas panelu „Rozwój i usługi dla jst w modelu Smart Cities/Smart Villages-better life”. W gronie rozmówców znaleźli się: Mariusz Chojnacki, Dyrektor Biura Sektora Publicznego i Uczelni Wyższych, Santander Bank Polska SA, Grzegorz Kubalski, Zastępca Dyrektora Biura Związku Powiatów Polskich, Marek Musiał, Wiceprezes Banku Spółdzielczego w Koronowie, prof. Monika Stanny, Dyrektor Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Artur Tusiński, Prezes Unii Miasteczek Polskich, Kamil Wieder, Naczelnik Wydziału Wsparcia JST w Departamencie Programów Pomocowych w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej. Debatę moderował dr Paweł Widawski, Wiceprezes Fundacji Polska Bezgotówkowa.

Na samym początku debaty zwrócono uwagę na konieczność implementacji idei Smart City na uniwersytetach. Kształcenie specjalistów w tej dziedzinie może być bowiem kluczowe dla jej rozwoju w Polsce. Przedstawiono również kwestię Smart City z perspektywy powiatów. Wówczas najistotniejsze wydają się 3 kwestie: usługi administracyjne świadczone w starostwach powiatowych – tutaj obserwujemy wyraźny trend ku elektronizacji, oświata ponadpodstawowa – w tym przypadku wszystkie systemy rekrutacyjne do szkół odbywają się już drogą elektroniczną, i w końcu ochrona zdrowia, gdzie rozwiązania smart stają się coraz bardziej widoczne, o ile nie ogólnie obowiązujące, jak kwestia e-recepty. Dyskutowano także o tym, że rozwiązania smart to ciągły proces, a nie sytuacja, która wydarza się z dnia na dzień. Podkreślono też, że elementy smart mogą ułatwić życie, jednak nie są one panaceum na wszystko. Eksperci wyrazili również przekonanie, że Smart City to zupełnie co innego niż Smart Village. Potrzeby mieszkańców wsi są zupełnie inne, a pewne rozwiązania nie są przekładalne na obszary miejskie. Gminy miejsce wciąż borykają się z takimi problemami, jak brak dostępu do internetu. Różnica istnieje też chociażby w dyskursie unijnym – pojęcie Smart Village istnieje w nim dopiero od ok. dwóch lat, podczas gdy Smart City pojawia się od dawna. Najważniejsza jednak pozostaje kwestia skupienia się na potrzebach mieszkańców.

Trzecia część Forum Bankowo-Samorządowego dotyczyła kwestii bardzo istotnej, ale jeszcze nie do końca na polskim gruncie praktykowanej, jaką jest partnerstwo publiczno-prywatne. Dr Marek Niedużak, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju wygłosił prezentację na temat Nowych PZP jako zmian na lepsze także dla JST.

Jednym z punktów części dotyczącej partnerstwa publiczno-prywatnego również była dyskusja panelowa. Jej uczestnikami byli: Małgorzata Kleniewska-Wodtke, Prezes Fitch Polska SA, Krzysztof Mączkowski, Przewodniczący Komisji Skarbników UMP, Członek Zespołu ds. Systemu Finansów Publicznych KWRiST, Bartosz Mysiorski, Prezes Fundacji Centrum PPP, Ewa Tyrka, Dyrektor Departamentu Sektora Samorządowego w Banku Gospodarstwa Krajowego oraz Mateusz Winiarz, Wiceprezes Urzędu Zamówień Publicznych. Rozmowę moderował Jerzy Bańka, Wiceprezes Związku Banków Polskich.