Przed nami czas szczególny – odwiedzania cmentarzy i grobów bliskich nam osób. Jednak obok cmentarzy wciąż użytkowanych i stale odwiedzanych w Polsce znajduje się wiele nekropolii zapomnianych, opuszczonych i w znacznej mierze zniszczonych. Przywrócenie pamięci tym miejscom powinna leżeć na sercu nam wszystkim, gdyż to nic innego, jak ocalenie dziedzictwa wielokulturowego i historycznego. By zwrócić uwagę na tę niezwykle ważną tematykę, 23 października w Warszawie odbyła się konferencja (Nie)zapomniane cmentarze, w której udział wzięło wielu znamienitych gości.
Szacuje się, że na terenie Polski istnieje ponad 10 000 nieruchomości cmentarnych (głownie ewangelickich, prawosławnych, żydowskich, niemieckich i ukraińskich), które pozbawione są odpowiedniej opieki. W konsekwencji wiele nagrobków niszczeje i nieodwracalnie znika z pejzażu naszego kraju. Niejednokrotnie zdarza się, że opuszczone miejsca pochówku przeznaczane są na cele komercyjne, w tym mieszkalne i przemysłowe.
Działanie na rzecz ochrony cmentarzy to zatem nie tylko godne oddanie pamięci dla zmarłych, ale też wymiar kulturowy i historyczny. Dlatego Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich przeprowadziło serię konsultacji społecznych i spotkań eksperckich, których celem było ustalenie stanu faktycznego i prawnego zagrożonych cmentarzy. Konferencja zorganizowana wspólnie z Chrześcijańską Akademią Teologiczną w Warszawie była kontynuacją tych rozpoczętych już działań. Przeprowadzona dyskusja pozwoliła rozwinąć stan wiedzy w odniesieniu do opuszczonych cmentarzy. Udział w konferencji wziął Rzecznik Praw Obywatelskich, przedstawiciele organizacji pozarządowych, kościołów i innych związków wyznaniowych, szkół wyższych, instytucji państwowych oraz osoby aktywnie zajmujące się przywracaniem pamięci o zapomnianych nekropoliach.
Zaproszeni goście zwracali uwagę na to, jak istotne jest podejmowanie tematu zapomnianych cmentarzy. - Problem cmentarza zaczyna się wtedy, kiedy ludzie pochowani na naszych cmentarzach nie mają już bliskich, którzy by się grobami opiekowali. I wtedy pozostali stają przed problemem - prawnym, ale też etycznym i filozoficzny – mówił rektor ChAT ks. dr hab. Bogusław Milerski, prof. ChAT. Z kolei Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar zwrócił uwagę na przekazywanie terenów pochówku pod inwestycje: Tereny cmentarzy sprzedawane są na działki rekreacyjne i inwestycyjne. Stare, zabytkowe pomniki są usuwane, aby zrobić miejsce dla nowych pochówków, nieczynne cmentarze są we władaniu różnych właścicieli, nie zawsze dbających o ochronę pamięci zmarłych – mówił. W konferencji głos zabrał też Michael Schudrich, Naczelny Rabin Polski czy przedstawicielka Konferencji Episkopatu Polski siostra doktor Katarzyna Więcek. Odbyły się też dwa panele dyskusyjne. Pierwszy dotyczył ochrony prawnej starych cmentarzy, natomiast drugi poruszył kwestię dobrych praktyk w zakresie ochrony zapomnianych cmentarzy. Każdy z paneli zwieńczony był dyskusją, które moderowali prof. Tadeusz Zieliński, prorektor ChAT ds. studenckich i dydaktycznych oraz Adam Kuczyński, radca prawny.
W wystąpieniach i dyskusjach udział wzięli eksperci i działacze mający doświadczenie w staraniach o ocalenie dawnych cmentarzy będących świadectwem wielowiekowych tradycji tolerancji, wielokulturowości i wielowyznaniowości Polski.
