Zarząd Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich podjął stanowisko w sprawie konieczności znowelizowania przepisów Kodeksu cywilnego w zakresie ustawowego dziedziczenia spadków przez gminy.
Wyraża w nim poparcie dla stanowiska Zrzeszenia Gmin Województwa Lubuskiego w sprawie konieczności znowelizowania przepisów kodeksu cywilnego w części dotyczącej dziedziczenia spadków przez gminy. Opisywaliśmy je tutaj.
Przypomnijmy, że w swoim stanowisku Zrzeszenie wyjaśnia, iż od 2003 r. w kodeksie cywilnym znajduje się zapis, zgodnie z którym w braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli miejsca ostatniego zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić lub ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.
W myśl kodeksu cywilnego Skarb Państwa ani gmina nie mogą odrzucić spadku, który im przypadł z mocy ustawy. Skarb Państwa ani gmina nie składają oświadczenia o przyjęciu spadku, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza. Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Od chwili przyjęcia spadku ponosi odpowiedzialność za te długi z całego swego majątku. W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.
Samorządowcy uznają wskazane powyżej uregulowanie za wyjątkowo niekorzystne dla gmin, albowiem powoduje, iż te obligatoryjnie nabywają spadki – niejednokrotnie składające się wyłącznie z długów – przy czym jednocześnie odpowiadają za długi spadkowe całym swoim majątkiem. „Wentyl bezpieczeństwa” jakim jest ograniczenie odpowiedzialności gmin do czystej masy spadkowej nie sprawdza się w praktyce.
W ocenie przedstawicieli samorządów w przypadku, gdy gminy nabywają spadki, które z powodu obciążenia długami często podlegają odrzuceniu przez rodzinę spadkodawcy, dług przenoszony jest na gminę. Z zasady, w skład masy spadkowej wchodzą obciążone hipotekami nieruchomości. Gmina, zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami, może zbywać nieruchomości w drodze przetargów. W takiej sytuacji, w żadnym przetargu nie dojdzie do sprzedaży nieruchomości obciążonej hipoteką, gdyż aby taką nieruchomość zbyć, należy w pierwszej kolejności spłacić hipotekę. Z zasady, są to hipoteki banków, które pomimo, że mają prawo prowadzić egzekucję z obciążonej nieruchomości, składają w pierwszej kolejności wnioski egzekucyjne o egzekucję z rachunku gminy. Jest to najskuteczniejszy środek odzyskania należności, tym bardziej, że koszty egzekucji ponosi gmina.
