10 czerwca br. w Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku, minister rozwoju regionalnego Elżbieta Bieńkowska wraz z ambasadorem Norwegii J.E. Enokiem Nygaardem podpisali memorandum w sprawie nowej perspektywy Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego. To kolejna pula środków w wysokości 578 mln euro, którą przekażą Polsce trzy kraje: Islandia, Liechtenstein i Norwegia. Pierwsze nabory ruszą już w przyszłym roku.

- Dotychczasowa współpraca z Norwegią układała nam się pomyślnie. Wykorzystaliśmy już w 100 proc. dostępne w poprzednich latach środki. Pula funduszy, którą mamy do wydania do 2016 roku jest o 50 mln euro wyższa niż poprzednia – mówi minister Elżbieta Bieńkowska. Wiceminister Adam Zdziebło dodaje, że największe środki z nowej perspektywy mechanizmów norweskich będą przeznaczone na ochronę środowiska.

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej umożliwiło nam korzystanie ze środków nie tylko unijnych, ale pozwoliło też na udział w bilateralnych programach rozwojowych. Do takich programów należy zaliczyć Mechanizm Finansowy EOG i Norweski Mechanizm Finansowy (tzw. fundusze norweskie).

Środki te są - obok Funduszy Europejskich - dodatkowym źródłem wsparcia dla Polski.

Pierwsza pula środków dla nowych członków UE oraz Hiszpanii, Grecji i Portugalii została uruchomiona na lata 2004 – 2009. Polska otrzymała wówczas 533,51 mln euro. Wszystkie środki zostały już zakontraktowane.

Uroczystość w Gdańsku jest związana z podpisaniem umów międzynarodowych z Islandią, Liechtensteinem i Norwegią, na mocy których Polska otrzyma drugą pulę środków w wysokości 578 mln euro. Zawarcie dwustronnych umów jest konsekwencją podpisanych 28 lipca 2010 r. porozumień pomiędzy Unią Europejską a państwami-darczyńcami w sprawie uruchomienia nowej perspektywy finansowej Mechanizmów. Państwami - beneficjentami będzie dwanaście nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz Portugalia, Grecja i Hiszpania. Łączna kwota wsparcia wynosi 1,788 mld euro, z czego dla Polski przeznaczono 32%.

Nowa perspektywa Funduszy Norweskich

Cele

Głównymi celami Mechanizmów Finansowych - podobnie jak w przypadku poprzedniej edycji – jest przyczynianie się do zmniejszania różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomiędzy państwamidarczyńcami a państwem-beneficjentem.

Alokacja

Alokacja dla Polski wynosi 578 mln euro.

Czas trwania

Okres przyznawania dofinansowania upłynie 30 kwietnia 2014 r., natomiast okres kwalifikowalności wydatków w ramach wyłonionych projektów zakończy się 30 kwietnia 2016 r.

Nabory wniosków będą ogłaszane indywidualnie dla każdego obszaru tematycznego. Pierwsze nabory wniosków mogą rozpocząć się w pierwszej połowie 2012 roku.

Odbiorcy wsparcia

Wnioskodawcami mogą być podmioty prywatne czy też publiczne, komercyjne bądź niekomercyjne, oraz organizacje pozarządowe ustanowione jako podmiot prawny w Polsce, jak również organizacje międzyrządowe działające w Polsce.

Co nowego?

Podejście programowe i dystrybucja środków

Nowa perspektywa będzie się opierała na tzw. podejściu programowym. W ramach nowej edycji ustanowionych zostanie 19 programów (np. program „Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego i naturalnego"), zorientowanych na osiąganie założonych celów, rezultatów i wyników.

Każdy program będzie zarządzany przez Operatora (np. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego), będą one zaś zatwierdzane przez Darczyńców.

Współpraca dwustronna

W przypadku nowej perspektywy położono duży nacisk na wzmocnienie współpracy dwustronnej pomiędzy państwami-darczyńcami i państwami-beneficjentami. Większość programów będzie wdrażana przez polskich operatorów we współpracy z partnerami z krajów darczyńców. Współpraca dwustronna będzie również możliwa poprzez nawiązywanie partnerstw na poziomie projektów. Poza tym, w ramach niektórych obszarów, jak np. badania naukowe, partnerstwo będzie obligatoryjne.

Minimalna wartość dofinansowania

Generalnie minimalna wartość dofinansowania została ustanowiona na 170 tys. euro. W ramach niektórych programów przewidziano możliwość ustanowienia Funduszu małych grantów, gdzie minimalna wartość dofinansowania może wynosić od 5 tys. euro do 250 tys. euro. W większości przypadków ustalany indywidualnie poziom dofinansowania nie przekroczy 85% wydatków kwalifikowalnych. W przypadku wsparcia dla organizacji pozarządowych i partnerów społecznych poziom dofinansowania może sięgać do 90% i do 100% w przypadku stypendiów.

Zakres wsparcia

• Największe środki przeznaczono na ochronę środowiska - 247 mln euro, z czego 75 mln euro zostanie przekazane na wsparcie efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii. Pomoc otrzymają też działania na rzecz różnorodności biologicznej i ekosystemów, a także przedsięwzięcia służące wzmocnieniu monitoringu środowiska i działań kontrolnych. Będą również środki na wsparcie rozwoju i wychwytywania oraz składowania CO2.
• Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego - 60 mln euro. Oprócz tego, 10 mln euro zostanie skierowane na działania „miękkie" z zakresu promocji kultury i sztuki wśród szerokiej publiczności oraz wzrostu świadomości dotyczącej różnorodności kulturowej oraz umocnienia dialogu międzykulturowego.
• Wsparcie dostępności opieki zdrowotnej, na którą przeznaczono 70 mln euro.
• Na polsko-norweską współpracę badawczą przeznaczono blisko 37 mln euro. Badania mają dotyczyć ochrony środowiska i zmian klimatycznych, ochrony zdrowia i nauk społecznych, z uwzględnieniem tematyki migracji. W ramach powyższej kwoty, 3 mln euro zostanie przeznaczone na badania naukowe w obszarze „Promowanie równości płci oraz równowagi między życiem zawodowym a prywatnym".
• Kontynuowane będzie też wsparcie na rzecz mobilności studentów i pracowników naukowych szkolnictwa wyższego, a także współpracy instytucjonalnej pod postacią Funduszu Stypendialnego (10 mln euro).
• Przeznaczono 10 mln euro dla obszaru Schengen i walki z przestępczością transgraniczną i zorganizowaną, w tym przeciwdziałanie handlowi ludźmi oraz migracjom grup przestępczych.
• Na wsparcie wymiaru sprawiedliwości skierowano 14 mln euro. Z powyższych środków będzie można zrealizować działania z zakresu poprawy zdolności administracyjnych sądów, informatycznych centrów archiwalnych dla sądów, wdrożenia nowoczesnych metod zarządzania sądami oraz alternatywnych sposobów rozwiązywania sporów i wzmocnienia pozycji osób pokrzywdzonych przestępstwem.
• Kontynuowany będzie Fundusz dla Organizacji Pozarządowych. Na rzecz wzmocnienia społeczeństwa obywatelskiego przeznaczono w ramach tego funduszu 37 mln euro.
• Nowością w stosunku do poprzedniej edycji Mechanizmów Finansowych będzie m.in. wsparcie Służby Więziennej. Obszar ten, mający alokację 13 mln euro, umożliwi podnoszenie kompetencji osadzonych, kadry Służby Więziennej, systemów bezpieczeństwa i systemów komunikacyjno – informatycznych, probacji i pozawięziennych sankcji.
• Nowością będzie również program dotyczący przeciwdziałania przemocy w rodzinie o wartości 3 mln euro.
• Ponadto, powstanie wdrażany bezpośrednio przez stronę norweską Globalny fundusz na rzecz godnej pracy i dialogu trójstronnego (o wartości powyżej 3 mln euro) mający na celu promowanie godnej pracy i poprawę współpracy trójstronnej między organizacjami pracodawców, związkami zawodowymi i władzami publicznymi.
• Przez MRR będzie realizowany program dotyczący lokalnych i regionalnych inicjatywy na rzecz zmniejszenia nierówności i promowania spójności społecznej, o wartości wsparcia ponad 9,5 mln euro. W ramach programu wdrażany będzie przez Związek Miast Polskich projekt predefiniowany w partnerstwie z analogicznym związkiem z Norwegii - Związkiem Władz Lokalnych i Regionalnych.

Źródło: MRR