Zgodnie z art. 61a § 1 k.p.a. "gdy żądanie, o którym mowa w art. 61, zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ administracji publicznej wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. Przepis art. 61 § 5 stosuje się odpowiednio". Przesłanką do wydania postanowienia w trybie art. 61a § 1 k.p.a. jest zaistnienie innych uzasadnionych przyczyn uniemożliwiających wszczęcie postępowania. Należy podkreślić, iż ustawodawca nie skonkretyzował przyczyn, które powinny być uznane za uzasadnione przyczyny uniemożliwiające wszczęcie postępowania.
Przesłanka ta nie ma swojej ustawowej definicji i każdorazowo powinna być oceniana w okolicznościach konkretnej sprawy. Wskazywanymi w orzecznictwie przyczynami odmowy wszczęcia postępowania są sytuacje, które w sposób oczywisty stanowią przeszkodę do wszczęcia postępowania, np. gdy w tej samej sprawie toczy się już postępowanie administracyjne, czy też zapadło już w takiej sprawie rozstrzygnięcie. Podkreślenia wymaga, iż odmowa wszczęcia postępowania na wskazanej podstawie może mieć miejsce jedynie w sytuacjach oczywistych, niewymagających analizy sprawy i przeprowadzania dowodów, tj. gdy "na pierwszy rzut oka" można stwierdzić, że brak jest podstaw do prowadzenia postępowania.
Organ nie może zatem gromadzić dowodów i ustalać stanu faktycznego sprawy bez formalnego wszczęcia postępowania, a następnie - po stwierdzeniu, że brak jest podstaw do jego prowadzenia - wydać postanowienie o odmowie jego wszczęcia z "innych uzasadnionych przyczyn" na podstawie art. 61a § 1 k.p.a.
Nadto należy podkreślić, że skoro organ nie jest uprawniony do prowadzenia postępowania administracyjnego i nie rozstrzyga na skutek odmowy wszczęcia postępowania sprawy co do jej istoty, to w postanowieniu wydanym na podstawie art. 61a § 1 k.p.a. nie może formułować wniosków i ocen dotyczących meritum żądania. Z ugruntowanego orzecznictwa wynika również, że zadaniem organu administracji jest wyłącznie zbadanie przesłanki dopuszczalności wszczęcia postępowania.
Wyrok WSA w Gliwicach z dnia 13 grudnia 2019 r., sygn. akt: II SA/Gl 1191/19
