Do 14 lutego można zgłaszać uwagi do opublikowanego przez resort rozwoju projektu wytycznych dotyczących uwzględniania w programach operacyjnych i projektach aspektów dostępności osób z niepełnosprawnościami oraz przestrzegania zasady równości kobiet i mężczyzn. Wytyczne są kierowane do instytucji zarządzających programami operacyjnymi i je wdrażających, ale wiadomo, że pośrednio dotyczą również beneficjentów.
Równość dla wszystkich, czy dla niektórych?
Pytanie w śródtytule jest pretensjonalne, ale podyktowane jest tym, iż już na początku lektury wytycznych, w samym tytule, a następnie w konsekwencji dalej w treści, zwraca uwagę, iż dotyczą one wybranych aspektów równości, czy inaczej rzecz ujmując: niedyskryminacji. Tylko ze względu na niepełnosprawność oraz ze względu na płeć. Dlaczego akurat te dwa aspekty równości zostały wydzielone i czy jest to w ogóle zasadne?
Wydaje się, że ogólna zasada równości szans obejmuje zakaz dyskryminacji ze względu na jakikolwiek aspekt. Czy to stopień sprawności, czy płeć, czy religię, czy status społeczny i materialny. Tym bardziej wydaje się, gdy spojrzymy na podstawę prawną, z której zasada ta jest wywodzona i przywołana w treści wytycznych w rozdz. 4, tj. art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, wskazujący, że UE zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera sprawiedliwość społeczną i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn, solidarność między pokoleniami oraz ochronę praw dziecka. Zatem, czy konieczne jest wyróżnianie niektórych aspektów równości, czy dyskryminacji? Chyba, że interpretujemy ten zapis wąsko i wprost, tzn. że mówi ogólnie o wykluczeniu dyskryminacji w ogóle, a wspieraniu tylko równości kobiet i mężczyzn.
Konsekwentnie, słownik wytycznych nie zawiera definicji innych polityk równościowych (o ile w ogóle powinny takie osobne funkcjonować) poza jedną wyróżnioną, tj. polityką równości kobiet i mężczyzn. Podobnie z formułowaniem generalnych zasad obok polityk. Czy zasadne jest osobne formułowanie polityki i zasady – równości szans kobiet i mężczyzn? W tym duchu można również sformułować uwagę, czy konieczne jest osobne definiowanie dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność, skoro ogólniejsze definicja dyskryminacji zawiera wśród przesłanek m.in. niepełnosprawność?
Struktura
Po słowniku z definicjami pojęć dokument zawiera wstęp, w którym przywołano ogólne zapisy i argumenty przemawiające za regulacją. Następnie jeden rozdział (5) poświęcono niepełnosprawności oraz jeden (6) równości kobiet i mężczyzn. Co do zakresu niepełnosprawności, to sporo wymogów dotyczy projektowania obiektów i ich użytkowania. Kluczowe są: zasada uniwersalnego projektowania oraz załącznik do wytycznych (nr 2 - standardy) zawierający szczegóły odnoszące się do projektowania i wyposażania obiektów. Są też, ale bardziej ogólne i nieregulowane szczegółowo, zapisy dotyczące wymiaru programowego oraz odnoszące się do wyborów projektów i preferencji dla osób z niepełnosprawnościami w projektach.
Co do zakresu równości kobiet i mężczyzn, to cześć regulacji zawartych zostało w samych wytycznych (rozdział 6), a część w załączniku nr 1. (Tu drobna uwaga: akurat ten załącznik znajduje się w treści pliku wytycznych, natomiast załącznik nr 2 ze standardami dostępności dla niepełnosprawnych stanowi osobny plik). W tym zakresie podstawą wyjściową jest zapis z rozporządzenia Europejskiego Funduszu Społecznego, mówiący, że program operacyjny musi mieć dedykowany osobny priorytet inwestycyjny ukierunkowany na równość płci. Treść wytycznych dotyczy ujęcia przez instytucje zarządzające programami i ogłaszające konkursy aspektów równościowych w treści programów oraz sprawdzania pod tym kątem składanych projektów. Jak czytamy, przedsięwzięcie może być neutralne pod tym kątem, ale wówczas wnioskodawca musi to dobrze uzasadnić. Wytyczne zalecają stosowanie specjalnych kryteriów premiujących aspekty równości płci w projektach. Z kolei w załączniku wyjaśnione zostało, że zasada równości szans kobiet i mężczyzn nie polega na automatycznym objęciu wsparciem w projekcie 50 proc. kobiet i 50 proc. mężczyzn. Ale na "odwzorowaniu istniejących proporcji płci w danym obszarze lub zwiększaniu we wsparciu udziału grupy niedoreprezentowanej". Stosowanie proporcji 50/50 jest jednak możliwe, ponieważ może ona wynikać z sytuacji kobiet i mężczyzn. Zaproponowano liczbę punktów za spełnianie aspektów równościowych i sposób weryfikacji.
Z dokumentem wytycznych i jego załącznikami można zapoznać się tutaj.