Co najwyżej 150 tys. polskich gospodarstw rolnych jest w stanie utrzymać rodziny, które nimi zarządzają. Zatem co z jakością życia pozostałych? To zasadnicze pytanie padło podczas drugiego posiedzenia grupy roboczej, powołanej przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi do konsultowania i opiniowania projektu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Nadal nie wiadomo jaka sumą pieniędzy będzie dysponował PROW.

Pierwsze spotkanie grupy, które odbyło się 23 kwietnia, poświęcone było przedstawieniu regulacji unijnych oraz zarysu programu, opracowanego w resorcie rolnictwa i rozwoju wsi. Powołano też podgrupy, które pracować będą nad poszczególnymi priorytetami programu. Tematem drugiego spotkania grupy w dniu 21 maja było przedyskutowanie przygotowanych przez ministerstwo analiz słabych i mocnych stron oraz szans i zagrożeń rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, z punktu widzenia poszczególnych priorytetów PROW. Takie podejście jest wymagane rozporządzeniem Komisji Europejskiej dot. Europejskiego Funduszu Rolnego, z którego program będzie finansowany. Nie obyło się bez zasadniczej uwagi i apelu jednego z dyskutantów, dotyczącej metodyki powstawania programu i rozpatrywania wnoszonych przez członków grupy konsultacyjnej uwag, by program powstawał metodą partycypacyjną, a nie jednostronnego akceptowania lub odrzucania składanych propozycji przez kierownictwo resortu.

Cel główny – poprawa konkurencyjności rolnictwa

PROW 2014-2020 ukierunkowany ma być głównie na wzrost konkurencyjności rolnictwa. Główny cel programu określono jako "poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich”.

Resort rolnictwa i rozwoju wsi zdecydował o włączeniu do PROW na lata 2014-2020 wszystkich sześciu priorytetów zaproponowanych przez Komisję Europejską w rozporządzeniu o Funduszu Rolnym i Rozwoju Obszarów Wiejskich:

1. Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich;
2. Poprawa konkurencyjności wszystkich sektorów rolnictwa i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych;
3. Poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie;
4. Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa;
5. Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach rolnym, spożywczym i leśnym;
6. Zwiększenie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich.

Obszary wiejskie potrzebują tworzenia pozarolniczych miejsc pracy

Jak czytamy w dokumencie, analiza uwarunkować rozwoju obszarów wiejskich wskazuje potrzebę tworzenia alternatywnych źródeł dochodu dla mieszkańców, szczególnie na obszarach najbardziej zależnych od rolnictwa. Ze względu na skalę występujących problemów ministerstwo rolnictwa oczekuje zaangażowania obok instrumentów polityki rolnej - także funduszy polityki spójności, wobec których sformułowano bardzo trudne do realizacji oczekiwanie "zapewnienia mieszkańcom wsi możliwości zatrudnienia poza miejscem zamieszkania, bez konieczności migracji.". Poza tym, dla zwiększenia mobilności zawodowej niezbędne jest wspieranie mieszkańców wsi w procesie nabywania nowych umiejętności i podejmowania działalności pozarolniczej. PROW ma finansować rozwój przedsiębiorczości i wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw na obszarach wiejskich.

Zdaniem twórców projektu PROW "ogromny wpływ na możliwości rozwoju gospodarczego i społecznego obszarów wiejskich mają również nowe technologie komunikacyjne, które mogą stanowić czynnik wyrównania szans”. Rozwój technologii i dostępu do szerokopasmowego internetu także powinien być wspierany w ramach funduszy strukturalnych. Ma być ono zapewnione w krajowym programie operacyjnym. Natomiast w ramach programu rozwoju obszarów wiejskich wskazane jest wspieranie wykorzystania technologii informacyjnych w rozwoju pozarolniczych miejsc pracy czy udostępniania zasobów kulturowych, przyrodniczych i turystycznych obszarów wiejskich.

Na spotkaniu grupy roboczej przedstawiciele Związku Powiatów zwrócili uwagę na zły stan szkół rolniczych, które pozostały w gestii samorządów. W odpowiedzi padło, że PROW nie może finansować programu i funkcjonowania szkól, ponieważ wsparcie dla tzw. transferu wiedzy musi dotyczyć ludzi aktywnych w sektorze rolniczym, a nie uczniów, jednak ministerstwo będzie miało dla szkól rolniczych dodatkową ofertę.

Czyżby polityka rolna miała finansować drogi lokalne?

Autorzy dostrzegają, iż w celu wyrównywania różnic rozwojowych niezbędne jest wsparcie rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej na obszarach wiejskich. "Należy oczekiwać zaangażowania znacznych środków z EFRR na rzecz wyrównywania różnic w zakresie szeroko rozumianej infrastruktury technicznej i dostępności usług publicznych”. Jak usłyszeliśmy na drugim spotkaniu podgrupy, resorty rolnictwa i rozwoju regionalnego uzgodniły uwzględnienie w polityce spójności finansowanie pewnych elementów infrastruktury technicznej na obszarach wiejskich. Natomiast PROW ma się ograniczyć do tych, których nie uwzględni polityka spójności, w tym m.in. dróg lokalnych, o czym obszerniej piszemy w cz. 2.

Demografia głupcze!

Podczas spotkania grupy roboczej kilka osób podniosło kwestie nie dostatecznego w ich opinii ujęcia w analizie słabych stron i zagrożeń rozwoju obszarów wiejskich – problemów demograficznych, w tym starzenia się społeczności wiejskiej i jej migracji. Istnienie i wagę problemu potwierdził przedstawiciel Głównego Urzędu Statystycznego, przyznając, iż w niektórych obszarach, np. na Podlasiu, jest to problem o szczególnym nasileniu.

Źródło: projekt PROW 2014-2020 i materiały dla członków grupy roboczej