W tej części omówimy zasady prowadzania punktów nieodpłatnej pomocy prawnej przez adwokatów i radców prawnych począwszy od 1 stycznia 2019 r.

W art. 10 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej została utrzymana zasada zgodnie, z którą powiat corocznie zawiera z okręgową radą adwokacką i radą okręgowej izby radców prawnych właściwymi dla siedziby powiatu porozumienia w sprawie udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej na obszarze tego powiatu. Porozumienia winny być zawarte do 30 roku, którego poprzedzającego rok, którego dotyczy.  

W porozumieniach określa się liczbę adwokatów i radców prawnych, którzy będą udzielać nieodpłatnej pomocy prawnej na obszarze powiatu, z uwzględnieniem potrzeby zapewnienia równomiernego udziału adwokatów i radców prawnych w wykonywaniu tego zadania. W porozumieniach zawieranych po 1 stycznia 2019 r. (dotyczących udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej na rok 2020 i lata następne) ta część winna uwzględniać również zapewnienie równomiernego udział adwokatów i radców prawnych w wykonywaniu zadań z zakresu nieodpłatnej mediacji. W odniesieniu od świadczenia usług mediacji w 2019 r. odsyłam wcześniejszej części „Nieodpłatna pomoc prawna po nowemu (3)” dostępnej tutaj.

Porozumienie zawierane z samorządami zawodowymi winny również zawierać zobowiązanie organów samorządów do imiennego wskazywania adwokatów lub radców prawnych oraz ich zastępców, którymi są adwokaci lub radcowie prawni, wyznaczonych do udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej zgodnie z wykazem planowanych dyżurów, uwzględniające dni oraz, jeśli to możliwe, godziny, w których planuje się dyżury, a także specjalizację dyżurów.

Porozumienie ma określać również zasady wynagradzania adwokatów i radców prawnych udzielających nieodpłatnej pomocy prawnej oraz zasady wykorzystania urządzeń technicznych w punkcie.

W przypadku niezawarcia porozumienia do dnia 30 listopada starosta przekazuje dziekanom wykaz planowanych dyżurów zawierających dni oraz, jeżeli to możliwe, godziny, w których planuje się dyżury, preferowaną specjalizację dyżurów, o ile stwierdzono potrzebę określenia specjalizacji oraz adresy lokali, w których planuje się dyżur. Na podstawie tych informacji dziekan okręgowej rady adwokackiej lub dziekan rady okręgowej izby radców prawnych wskazuje odpowiednio adwokatów lub radców prawnych, wyznaczonych do udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej.

O każdym zawartym porozumieniu albo wskazaniu adwokatów lub radców prawnych bez uprzednio zawartego porozumienia powiat niezwłocznie zawiadamia właściwego wojewodę.

Adwokat lub radca prawny udziela nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z powiatem. Art. 6 ust. 2 ustawy określający minimalną treść umów w porównaniu do pierwotnego brzmienia uległ nieznacznym modyfikacjom związanym po pierwsze z możliwością wydłużenia czasu trwania dyżuru oraz wskazania specjalizacji oraz mediacji (w tym ostatnim przypadku zmiany wchodzą w życie 1 stycznia 2019 r. zatem w umowach zawieranych do 31 grudnia 2018 r. tego puntu się nie uwzględnia się w umowie).

Reasumując dotyczące udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, zawierane na rok 2019 r. winny zawierać co najmniej:

• wskazanie miejsca i czasu udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej;
• informację o możliwości wydłużenia, na żądanie starosty, czasu trwania dyżuru do co najmniej 5 godzin dziennie w ramach wynikającego z umowy wynagrodzenia;
• określenie wynagrodzenia za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej;
• określenie sposobu korzystania z lokalu, w którym będzie usytuowany punkt;
• wskazanie niezbędnych urządzeń technicznych, w tym zapewniających dostęp do bazy aktów prawnych umożliwiający udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej;
• zasady zapewniania dostępu do bazy aktów prawnych umożliwiającego udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej;
• zasady zapewniania przez adwokata lub radcę prawnego zastępstwa w przypadku, gdy nie będzie on w stanie osobiście udzielać nieodpłatnej pomocy prawnej;
• w przypadku określenia specjalizacji, wskazanie specjalizacji nieodpłatnej pomocy prawnej udzielanej podczas poszczególnych dyżurów;
• zasady jej rozwiązania.

Nieodpłatnej pomocy prawnej udziela osobiście adwokat lub radca prawny, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach z ich upoważnienia aplikant adwokacki lub aplikant radcowski. Przed udzieleniem nieodpłatnej pomocy prawnej można zażądać od osoby uprawnionej okazania dokumentu stwierdzającego tożsamość. Adwokat lub radca prawny może z ważnych powodów odmówić udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej, informując osobę uprawnioną o innych punktach nieodpłatnej, w których pomocy udzielana prawnej jest nieodpłatna pomoc prawna na obszarze powiatu.

W przypadku stwierdzenia, że przedstawiony przez osobę uprawnioną problem nie może być rozwiązany w całości albo części poprzez udzielenie nieodpłatnej pomocy prawnej, w szczególności stwierdzenia, że problem nie ma wyłącznie charakteru prawnego, adwokat lub radca prawny informują osobę uprawnioną o możliwościach uzyskania innej stosownej pomocy w jednostkach nieodpłatnego poradnictwa, wskazanych na liście sporządzanej przez starostę.  Udzielenie informacji może polegać również na przekazaniu oferty jednostki nieodpłatnego poradnictwa, w formie karty informacyjnej poradnictwa.