Niewyrażenie zgody na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego przez pracowników socjalnych w asyście funkcjonariusza Policji, jest równoznaczne z niewyrażeniem zgody na wywiad w ogóle.
wyrok WSA w Białymstoku z 30 sierpnia 2018 r., sygn. II SA/Bk 340/18
Przywołana teza została sformułowana w stanie faktycznym, w którym wnoszący o zasiłek celowy konsekwentnie odmawiał wpuszczenia do swojego mieszkania policjanta asystującego pracownikowi ośrodka pomocy społecznej zamierzającemu sporządzić wywiad środowiskowy. Asysta Policji była spowodowana z kolei wcześniejszym wyzywaniem pracowników OPS przez ubiegającego się o pomoc.
Sąd rozpatrując skargę na odmowę udzielenia zasiłku celowego zauważył, że w orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że wywiad środowiskowy (jak i jego aktualizacja) są szczególnymi dowodami w sprawie osoby korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej, które niewątpliwie są sporządzane we współdziałaniu z osobą zainteresowaną i mają charakter obligatoryjny. Waga tych dowodów wyraża się w treści art. 11 ust. 2 oraz 107 ust. 4a ustawy o pomocy społecznej, które zawierają sankcję w postaci odmowy udzielenia pomocy lub uchylenia decyzji przyznającej pomoc w przypadku braku wyrażenia zgody na przeprowadzenie wywiadu (tak m.in. WSA w Gdańsku w wyroku z 9 lutego 2017r. sygn. III SA/Gd 870/16 i NSA w wyroku z 7 marca 2017r. sygn. I OSK 2454/16, oba dostępne w CBOSA). Niemożność zaś przeprowadzenia wywiadu środowiskowego uniemożliwia organowi dokonanie oceny rzeczywistej sytuacji majątkowej, rodzinnej i bytowej osoby ubiegającej się o świadczenie. Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego wymaga współpracy beneficjenta pomocy społecznej z organem a uchylanie się od tej współpracy, z mocy ustawy o pomocy społecznej, jest traktowane jako naruszenie przez beneficjenta obowiązku współdziałania z organem pomocy społecznej w rozwiązywaniu swojej trudnej sytuacji życiowej (wyrok NSA z 19 grudnia 2016 r. sygn. I OSK 2186/16, Lex nr 2205303).
Zgodnie z art. 106 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej decyzję administracyjną o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia wydaje się – co do zasady – po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego. Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego ma zatem charakter obligatoryjny i nie da się go przeprowadzić bez współdziałania z osobą zainteresowaną. Przy czym, jak wynika z art. 107 ustawy o pomocy społecznej, w przeprowadzaniu rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz świadczeniu pracy socjalnej w środowisku, może uczestniczyć drugi pracownik socjalny a także, iż rodzinny wywiad środowiskowy oraz świadczenie pracy socjalnej w środowisku, może odbywać się w asyście funkcjonariusza Policji (ust. 3a) oraz, że kierownik ośrodka pomocy społecznej, na wniosek pracownika socjalnego lub z własnej inicjatywy, może wystąpić do właściwego miejscowo komendanta Policji o asystę w trakcie przeprowadzania wywiadu środowiskowego lub świadczenia pracy socjalnej w środowisku a właściwy miejscowo komendant Policji jest obowiązany do zapewnienia pracownikowi socjalnemu asysty Policji przy przeprowadzaniu rodzinnego wywiadu środowiskowego lub świadczeniu pracy socjalnej w środowisku (ust. 3b). Jak stanowi z kolei art.107 ust. 4a ustawy o pomocy społecznej niewyrażenie zgody na przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego przez osoby lub rodziny ubiegające się o świadczenia z pomocy społecznej lub na jego aktualizację, stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń z pomocy społeczne.
Z treści zacytowanych przepisów wynika uprawnienie kierownika ośrodka pomocy społecznej do wnioskowania o zapewnienie asysty funkcjonariuszy Policji przy przeprowadzaniu wywiadu środowiskowego oraz obowiązek Policji zapewnienia takiej asysty. Z uwagi zaś na to, że decyzja kierownika OPS w przedmiocie wystąpienia do komendanta Policji o wytypowanie asysty funkcjonariuszy Policji przy przeprowadzaniu wywiadu środowiskowego, nie została obwarowana żadnymi przesłankami, stwierdzić należy, iż dostrzeżenie w danej sprawie przez kierownika ośrodka pomocy społecznej potrzeby asysty Policji przy przeprowadzaniu wywiadu środowiskowego i nałożony na Policję obowiązek uwzględnienia wniosku o zapewnienie asysty funkcjonariusza Policji przy przeprowadzaniu wywiadu środowiskowego, oznacza, że każdy składający wniosek o wsparcie z pomocy społecznej miał obowiązek znoszenia obecności policjanta przy czynności przeprowadzania wywiadu niezależnie od tego, jak osobiście odbiera obecność policjanta.
