W porządku obrad październikowego Zespołu ds. Edukacji, Kultury i Sportu KWRiST znalazł się punkt dotyczący Stanowiska Ogólnopolskiego Porozumienia Organizacji Samorządowych w sprawie oczekiwanej reformy systemu finansów publicznych i organizacji oświaty.

Jednakże ze względu na fakt, że stanowisko wpłynęło dzień przed Zespołem zdecydowano, że MEN ustosunkuje się, do przedstawionych tamże wniosków na piśmie i temat stanie się przedmiotem dyskusji podczas kolejnego posiedzenia Zespołu.

W stanowisku z 15 października br. OPOS wskazuje na oczekiwane kierunki zmian w systemie oświaty w Polsce. Są to postulany, które od lat zgłaszają także przedstawiciele strony samorządowej Zespołu Edukacji, Kultury i Sportu KWRiST. 

Do podstawowych problemów finansowania oświaty zaliczono następujące kwestie:

1. wysokość subwencji i dotacji przeznaczanych przez państwo na edukację i opiekę nad dziećmi jest niewystarczające
2. sposób naliczania subwencji jest niejasny i przeregulowany
3. utrwalająca się od lat praktyka zrzucania na samorządy nowych zadań, za którymi nie idą środki finansowe, obniża możliwości prawidłowego funkcjonowania oświaty oraz innych dziedzin za które odpowiadają samorządy
4. regulacje wynagrodzeń dla nauczycieli w trakcie roku budżetowego bez zabezpieczenia na to adekwatnych środków finansowych paraliżują pracę samorządu oraz są niezgodne z zasadami pomocniczości Państwa
5. zasady przyznawania i finansowania urlopów dla poratowania zdrowia powinny być zmienione, Koszty te powinny być pokrywane ze środków ZUS.
6. brak w kwocie subwencji uzupełniającej dodatkowej kwoty z tytułu odpraw dla nauczycieli przechodzących na świadczenia kompensacyjne.
7. brak wsparcia finansowego dla pracowni specjalistycznych adekwatnego do rzeczywistych potrzeb
8. wysoki koszt dowozu uczniów. 

W nawiązaniu do powyższych problemów OPOS zgłosiło następujące postulaty finansowe:

1. Docelowe zastąpienie subwencji oświatowej dotacją w pełni pokrywającą koszty wynagrodzeń nauczycieli w szkołach i przedszkolach
2. Opracowanie i wdrożenie nowego systemu wynagradzania nauczycieli, powiązanego ze średnią płacą w kraju, dostosowanego do aktualnych realiów organizacji pracy i płacy z uwzględnieniem nowoczesnych systemów motywacyjnych.

W okresie przejściowym:

• zwiększenie poziomu subwencji oświatowej i dotacji przedszkolnej
• zniesienie obowiązku uzyskiwania średnich wynagrodzeń w sposób określony w art. 30a KN
• wliczenie dodatku wiejskiego do składników wynagrodzenia nauczycieli
• zrównanie wysokości odpisu na fundusz socjalny dla nauczycieli z analogicznym dotyczącym pracowników samorządowych
• pełne finansowanie przez budżet państwa kosztów odpraw emerytalnych dla nauczycieli przechodzących na świadczenia emerytalne oraz finansowanie wynagrodzeń nauczycieli przebywających na urlopach dla poratowania zdrowia przez ZUS
• pełne pokrycie przez państwo wprowadzanych podwyżek dla nauczycieli
• zwiększenie dotacji przedszkolnej na jednego przedszkolaka.

W stanowisku zgłoszono także szereg problemów utrudniających samorządom efektywne zarządzanie oświatą:

1. brak stabilizacji w Polskiej oświacie, ciągłe zmiany przepisów – ustaw i rozporządzeń, przepisy w różnych ustawach, brak konsultacji z przedstawicielami środowiska JST i nauczycielskiego
2. brak realnej możliwości kształtowania sieci szkół na terenie danej JST
3. brak możliwości elastycznego kształtowania struktury szkół powodujący m.in. konieczność organizacji pracy przez nauczycieli w kilku placówkach
4. JST mają znikomy wpływ na zatrudnianie dyrektorów placówek
5. dyrektorzy poza nadzorem pedagogicznym muszą zajmować się sprawami do których nie są przygotowani, coraz trudniej znaleźć kandydatów na stanowiska kierownicze
6. niewystarczające wsparcie ze strony kuratoriów w zakresie praktycznego stosowania i interpretacji przepisów prawa oświatowego
7. uciążliwość obsługi Systemu Informacji Oświatowej
8. brak młodych nauczycieli, którzy chcieliby podjąć pracę w zawodzie
9. wypłacanie wynagrodzeń z góry komplikuje system
10. niewystarczający stopień wyposażenia uczniów w laptopy do nauki zdalnej, dostępu uczniów i szkół do szybkiego internetu oraz brak standardów realizacji zdalnego nauczania
11. brak wsparcia i współpracy instytucji, które zajmują się rodziną i dziećmi a z zasady powinny współpracować ze szkołą – np. PCPR, sąd rodzinny
12. brak ogólnopolskich uregulowań dotyczących liczby godzin pedagoga, psychologa szkolnego w stosunku do liczby uczniów
13. brak uwzględniania orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego wydawanych przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne po 30 września danego roku w SIO oraz w wysokości naliczanej subwencji
14. środowisko nauczycielskie i samorządowe nie odczuwa realnego wpływu na zmiany w systemie oświaty.

W związku z powyższym zgłoszono następujące postulaty organizacyjne:

1. Przywrócenie przepisów w myśl których w przypadku konieczności likwidacji szkoły z powodu zbyt małej liczby uczniów zgoda Kuratora Oświaty nie byłaby wiążąca
2. Konieczność określenia standardów dotyczących liczby uczniów w oddziale i szkol (skoro jest maksymalna to powinna być także minimalna)
3. Umożliwienie elastycznego obniżania stopnia organizacyjnego placówek z małą ilością uczniów np. do poziomu klas I-IV lub I-VI
4. Możliwość płynnego uzupełniania etatów nauczycielskich w ramach różnych placówek oświatowych na terenie danej gminy
5. Większy wpływ samorządów na wybór dyrektorów
6. Uproszczenie systemu wypłat wynagrodzeń nauczycielskich i wypłacanie ich po okresie przepracowania
7. Zapewnienie środków finansowych na zatrudnienie szkolnych pedagogów i dookreślenie liczby dzieci, które mogą być pod opieką 1 specjalisty
8. Opracowanie standardów prowadzenia edukacji zdalnej, zapewnienie środków na pełne wyposażenie uczniów w laptopy oraz dostęp do szybkiego internetu
9. Ustawowe powiązanie orzecznictwa psychologiczno-pedagogicznego z organizacją nauczania i finansowanie wydatków na edukację
10. Decyzja o skierowaniu ucznia z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego (w przypadku niepełnosprawności intelektualnej w stopniu lekkim) do placówki ogólnodostępnej powinna należeć do fachowców a nie ja obecnie do opiekunów prawnych
11. Konieczność ujednolicenia programów nauczania
12. Nauczycieli podczas rekrutacji powinni być poddani testom na predyspozycję do zawodu
13. W przypadku projektowania radykalnych zmian, konieczność wprowadzania pilotaży, ponieważ rozwiązania uniwersalne nie są dobrą praktyką
14. W proces projektowania i wdrażania kolejnych zmian w systemie oświaty powinni być zaangażowani praktycy reprezentujący organy prowadzące oraz pedagodzy

W podsumowaniu stanowiska wskazano, że głównym oczekiwaniem w stosunku do Rządu i Parlamentu jest zagwarantowanie środków finansowych adekwatnych do realizowanych zadań oraz każdorazowe uzupełnianie ubytków w dochodach władnych spowodowanych zmianami ustawowymi w dochodach własnych. Zgłoszono także postulat o przygotowanie i przeprowadzenie reformy dochodów własnych JST zwiększających pulę środków na zadania własne (poprzez zwiększenie udziału JST w podatku dochodowym od osób fizycznych lub wprowadzeniem udziału JST w podatku VAT).