10 maja br. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy – Prawo oświatowe (druk nr 2413). Akt dotyczy doprecyzowania regulacji dotyczących udziału przedstawicieli związków zawodowych w komisji konkursowej na stanowisko dyrektora szkoły lub placówki oraz utajnienie głosowań rady pedagogicznej w sytuacji gdy głosowanie dotyczy spraw osób pełniących stanowiska kierownicze w szkole.
11 maja ustawa została przekazana do Senatu (druk nr 815).
W toku sejmowych prac legislacyjnych nad przedmiotową ustawą na do projektu zgłoszono liczne poprawki, część z nich została przyjęta. Jedna z przyjętych poprawek wzbudziła wątpliwości ZPP (poprawki nr 4).
Poprawka ta wprowadza zapis w myśl którego w skład komisji konkursowej na dyrektora szkoły lub placówki będą wchodzili po jednym przedstawicielu organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu ustawy o Radzie Dialogu Społecznego, obejmujących swoim zakresem działania szkołę lub placówkę, wyłonieni w sposób określony w tym przepisie. Wątpliwości budzi propozycja powoływania do komisji konkursowej przedstawicieli wszystkich organizacji związkowych reprezentatywnych obejmujących swoim zakresem działania szkołę lub placówkę bez względu na okoliczność czy organizacje te zrzeszają nauczycieli szkoły lub placówki w której odbywa się konkurs.
Zaproponowana poprawka jest konsekwencją orzecznictwa sądowego, które na skutek nieprecyzyjnych zapisów ustawowych stało się bardzo niejednolite. Należy jednak przywołać najświeższe poglądy Naczelnego Sądu Administracyjnego, który w wyroku z 4 lipca 2017 r., I OSK 790/17 wskazał: „Przyjęcie, że do składu komisji powoływany jest przedstawiciel każdej organizacji związkowej z danego terenu, nie mającej swoich przedstawicieli zatrudnionych u danego pracodawcy jest wykładnią zbyt szeroką i w przekonaniu NSA niezgodną z intencją art. 36a ust. 6 pkt 3 ustawy o systemie oświaty” (obecnie art. 63 ust. 14 pkt 3 ustawy – Prawo oświatowe). Dalej w tym samym wyroku Sąd argumentował, że „gdyby ustawodawca chciał wskazać na wszystkie związki zawodowe, które obejmują terytorialnie swoim działaniem daną szkolę lub placówkę, a nie mają wśród pracowników swoich przedstawicieli, to nie użyłby pojęcia "zakładowej organizacji związkowej". Ustawodawca bowiem wskazałby wprost, że chodzi o organizacje związków zawodowych obejmujące swoim działaniem szkołę lub placówkę”. (analogicznie przyjął np. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w wyroku z 18 października 2010 r., II SA/Bd 944/17, oraz Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 27 października 2015 r., I OSK 1426/15).
Zapewne ostatnie przytoczone powyżej zdanie z uzasadnienia wyroku NSA spowodowało, że ustawodawca wprowadził do przedmiotowej ustawy powołaną poprawkę nr 4. Należy zadać sobie jednak pytanie czy jest to trafne rozwiązanie.
Po pierwsze przedmiotowy zapis spowoduje rozbudowanie składu komisji konkursowej, natomiast na etapie prac nam projektem ustawy – Prawo oświatowe, wprowadzane w art. 63 ust. 14 pkt 3 doprecyzowania miały prowadzić do odmiennego celu.
Po drugie należy pamiętać jaka jest idea przepisu do którego zgłoszono omawianą poprawkę. Dotyczy on konkursu na dyrektora szkoły lub placówki samorządowej. Jest to osoba która w imieniu jednostki samorządu terytorialnego jako organu prowadzącego zarządza szkołą lub placówką oświatową. Rozumiemy oczywiście potrzebę zachowania odpowiedniej reprezentacji wszystkich zainteresowanych środowisk podczas przeprowadzania konkursu na stanowisko dyrektora takiej jednostki, jednak nie należy zapominać, że dyrektor przede wszystkim reprezentuje interesy samorządowej jednostki oświatowej, którą kieruje. Dyrektor jest odpowiedzialny za każdy element pracy zarządzanej przez siebie szkoły lub placówki. Odpowiada za ochronę danych osobowych a także zobowiązany jest do przestrzegania dyscypliny finansów publicznych. Są to argumenty, które wskazują jednoznacznie, że zmiany w zakresie przeprowadzania konkursu na to stanowisko nie powinny iść w kierunku powoływania przedstawicieli takich związków zawodowych, które niejednokrotnie nawet nie będą zainteresowani pracą czy też funkcjonowaniem danej jednostki.
Po trzecie projektodawcy argumentowali, że wprowadzenie omawianej poprawki ma znaczenie w przypadku jednostek rozpoczynających swoje funkcjonowanie. Nie ma jednak prawnych przeszkód, żeby kwestię tego typu podmiotów uregulować w odrębnej jednostce redakcyjnej w odmienny sposób. Dla jednego przypadku, nie należy wprowadzać tak daleko idących zmian w stosunku do działających już szkół i placówek, tym bardziej w sytuacji kiedy także z orzecznictwa sądowego wynika, że byłaby to zmiana zbyt daleko idąca.
Jeżeli projektodawcy dążą do tak szeroko pojętego pluralizmu, należy zwrócić uwagę na zasady powoływania dyrektora jednostki jaką jest Ośrodek Rozwoju Edukacji. W przypadku tej jednostki, której organem prowadzącym jest Minister Edukacji Narodowej w skład komisji konkursowej wchodzi m.in. po jednym przedstawicielu zakładowych organizacji związkowych, co w przypadku jednostki o ogólnokrajowym charakterze i w obliczu zaproponowanych w omawianej poprawce zmiany wydaje się reprezentacją zdecydowanie zbyt wąską i wymagałoby także zmian legislacyjnych.