Zastanawiacie się Państwo czasem jak uzyskać, a później konstruktywnie wykorzystać informację zwrotną uzyskaną w procesie edukacyjnym chociażby do planowania działań, wymiany doświadczeń, podejmowania decyzji, czy adaptacji różnego rodzaju rozwiązań?

Otóż poniżej przedstawiamy interesującyh przykład z jednej ze szkółw Brzozowie, gdzie zastosowano szeroki wachlarz technik otrzymywania informacji zwrotnej z użyciem, kamer, dyktafonów, za pośrednictwem ankiet, rozmów, wywiadów, nagranych lekcji.

Przedsięwzięcie realizowane było w latach 2004-2007, a umożliwiło pozyskanie anonimowo uwag i pomysłów od klientów szkoły: uczniów, rodziców, pracowników nadzoru oraz pracowników oświatowej administracji samorządowej, którzy byli poddani na bieżąco badaniom.

Analiza uzyskanych informacji pozwoliła na dokonanie zmian w bieżącej działalności szkoły i korekcji zachowań, wypracowanie indywidualnych programów poprawy procesu kształcenia i wychowywania.

Zgodnie z oczekiwaniami społeczności szkolnej i władz samorządowych zainicjowano współpracę międzynarodową, która stała się platformą wymiany doświadczeń oraz poszukiwań nowych rozwiązań w edukacji. Powstała płaszczyzna nieskrępowanego wypowiadania się we wszystkich sprawach dotyczących szkoły, wzrosło zadowolenie i motywacja uczniów do nauki, znacznie poprawiły się wyniki nauczania. Szkoła zaczęła być postrzegana w środowisku lokalnym jako lider rozwiązań nowatorskich.

Sytuacja przed wdrożeniem

Niedocenianie przez pracowników szkół, JST i innych branż korzyści, jakie daje wykorzystanie wyników informacji zwrotnej, powodowało, że nie można było w pełni kształtować własnych zachowań, rozwijać i doskonalić warsztatu pracy. Pewne sfery osobowości, zachowanie, stosunek do innych (współpracowników, podwładnych, przełożonych, dzieci) nie były wówczas jeszcze znane. Poznanie samych siebie i uświadomienie sobie własnych słabości, skłonności, przyzwyczajeń, błędów powoduje, iż świadomie można poprawiać, to co do tej pory nie było dostrzegane, a co inni doskonale widzieli.

Jakie było ogólne podejście?

Wdrożenie programu poprzedziła diagnoza aktualnej sytuacji dotycząca wykorzystywania informacji zwrotnej w działalności szkolnej. Przeprowadzono szkolenie kadry pedagogicznej oraz innych pracowników szkoły na temat „Znaczenie informacji zwrotnej w procesie nauczania, uczenia się, w codziennym życiu", które miało na celu uświadomienie potrzeby wykorzystywania informacji zwrotnej, zapoznanie z technikami, sposobami przekazywania i odbierania wiadomości na swój temat i pozwoliło oszacować uczestnikom koszty i korzyści ze stosowania ww. technik. W wyniku przeprowadzonych warsztatów nauczyciele podjęli decyzję o konieczności zastosowania poznanych rozwiązań, aby w ten sposób doskonalić swój warsztat pracy, jak również poprawić działalność edukacyjną i wychowawczą szkoły. Następnie zorganizowano warsztaty dla nauczycieli „Jak motywować siebie i innych".

W efekcie przeprowadzonych badań powstał dokument, na bazie którego opracowano program rozwoju placówki uwzględniający propozycje uatrakcyjnienia zajęć, zagospodarowania czasu wolnego uczniów, zabieganie o fundusze zewnętrzne oraz organizację wymiany uczniów i nauczycieli.

Kolejnym etapem było zastosowanie technik pozyskiwania informacji zwrotnej przez kadrę zarządzającą szkołą. Stworzono warunki techniczne do stosowania poznanych technik (możliwość wykorzystania kamery, ksero, udostępnienie przykładowych narzędzi) i umożliwiono nieskrępowane, anonimowe wyrażenia swoich uwag i pomysłów. Uruchomienie tych działań było możliwe po znalezieniu funduszy na ich realizację. Pozyskano dodatkowe środki pozostające w dyspozycji gminy i pomoc pracowników samorządu w przygotowywaniu wniosków. W szkole powołano zespoły robocze do realizacji poszczególnych działań. Zaangażowano uczniów, nauczycieli do znalezienia na własna rękę szkół partnerskich. Ogłoszono deklarację współpracy w międzynarodowej bazie - Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji - programu Comenius. Nawiązano współpracę i zorganizowano wymianę zagraniczną, polegającą na realizacji wspólnych przedsięwzięć (udział uczniów w zimowiskach, letniskach).

Rezultaty podejmowanych działań

Pozyskano fundusze na uatrakcyjnienie oferty edukacyjnej szkół z ministerialnego programu wyrównywania szans edukacyjnych, programu dofinansowania wycieczek edukacyjnych do miejsc pamięci, od sponsorów. Równolegle były organizowane cykliczne spotkania z nauczycielami, młodzieżą służące pogłębianiu zainteresowań i pobudzeniu chęci działania, wymianie informacji, poprawie motywacji uczniów i nauczycieli do pracy.

Szkoła utrzymuje stały kontakt z placówkami, które wprowadziły podobne rozwiązania. Rezultaty wprowadzonego rozwiązania są promowane w lokalnej prasie, na spotkaniach z przedstawicielami administracji oświatowej, na spotkaniach z mieszkańcami.

Do współpracy zagranicznej oprócz nauczycieli zaangażowano również uczniów, rodziców, przedstawicieli Rad Rodziców, przedstawicieli samorządu lokalnego. Nauczyciele i uczniowie wyjeżdżają do szkół partnerskich, prowadzą zajęcia z mieszanymi grupami uczniów z polski i kraju docelowego. Wspólnie organizowane są międzynarodowe zimowiska, letniska. Uczniowie, nauczyciele prowadzą korespondencję e-mailową.

Projekt, który został zapoczątkowany spontanicznie, przyczynił się do rozwoju szkoły. Uczniowie są dumni z osiąganych wyników potwierdzonych na sprawdzianach organizownych przez niezależne instytucje egzaminacyjne. Wzrosła motywacja do nauki, nauczyciele z entuzjazmem wykonują swoją pracę, są kreatywni, zmotywowani, ogólnie zadowoleni. Gmina Brzozów przyjęła zasadę, że promuje szkoły, dyrektorów i nauczycieli wdrażających nowatorskie rozwiązania, dlatego rozwiązanie otrzymało od samorządu wsparcie merytoryczne, finansowe i organizacyjne.

Oszacowanie nakładów

Koszty poniesione w związku z realizacją przedsięwzięcia obejmują szkolenia pracowników (na temat roli i znaczenia informacji zwrotnej, motywacji): 2 warsztaty - 1000 zł;  materiały piśmiennicze, tonery, taśmy wideo - 500 zł; pobyt uczniów i nauczycieli z zagranicy na zimowisku - 1500 zł; pobytu uczniów i nauczycieli z zagranicy na letnisku - 1500 zł.

Koszt organizacji konferencji nauczycieli z zagranicy - spotkanie w Polsce - wyniósł 3000 zł (pozostałe koszty finansowane w ramach Comeniusa, nauczyciele z zagranicy pokrywali koszty pobytu w Polsce z funduszy swoich Agencji Narodowych).

Koszt przejazdu na zagraniczne praktyki pedagogiczne (5 uczniów i 3 nauczycieli) - 1000 zł (pobyt uczniów i nauczycieli pokrywa organizator), a koszt zorganizowania praktyki pedagogicznej dla 5 uczniów i 3 nauczycieli w Polsce - 1500 zł.

Zalecenia dla jednostek zainteresowanych wdrożeniem

Chcącym zaadaptować to rozwiązanie proponuje się rozpoczęcie działań od analizy poziomu wiedzy na temat znaczenia informacji zwrotnej i sposobów jej wykorzystania w działalności edukacyjnej szkoły. Najlepszym momentem jest początek roku szkolnego. Należy wybrać odpowiednich edukatorów do prowadzenia szkoleń. O zamiarze rozpoczęcia działań powinni być poinformowani wszyscy zainteresowani (nauczyciele, uczniowie, inni pracownicy, rodzice, władze samorządowe).

Do pozyskiwania środków należy włączyć rodziców, radnych, powołać zespół, który będzie pisał wnioski o dofinansowanie projektu (w zespole nie powinno zabraknąć dyrekcji szkoły). Ewaluacja działań powinna być prosta, bez zbędnej biurokracji i skuteczna (rozmowy, obserwacja, wywiady). Warto powołać kilkuosobowy zespół odpowiedzialny za ewaluację i monitorowanie działań, który przygotuje końcowy raport.