W celu optymalizacji procesu finansowania infrastrukturalnych kontraktów budowlanych dotyczących inwestycji sektora publicznego, w Związku Banków Polskich został powołany międzybankowy Zespół ds. finansowania infrastruktury, składający się z praktyków rynkowych. Niezwykle istotnym przedmiotem prac ww. Zespołu jest standaryzacja warunków dla infrastrukturalnych regwarancji budowlanych, których celem jest ułatwienie dostępu do finansowania dla zamawiających.

Po konsultacjach w sektorze bankowym, Bank Gospodarstwa Krajowego określił niezbędne parametry potencjalnego programu regwarancyjnego dla inwestycji infrastrukturalnych, tj:

• regwarancja udzielana maksymalnie do wysokości 50% kwoty gwarancji, ale nie więcej niż 10 mln EUR lub równowartość w innej walucie; oraz nie dłuższej niż 10 lat.
• regwarancje byłyby udzielane wyłącznie pod kontrakty realizowane w ramach PZP.
• kontrakt taki powinien posiadać klauzule waloryzacyjną zgodnie z nowo opracowanym wzorem przez GDDKiA oraz PKP PLK w styczniu 2019 r.
• podmiot realizujący kontrakt powinien spełniać odpowiednie wymogi finansowe (np. wskaźniki finansowe obrazujące jego akceptowalną kondycję finansową, w tym charakteryzować się satysfakcjonującym poziomem płynności finansowej).

Program regwarancji powinien przyczynić się do zwiększenia dostępności komercyjnych gwarancji bankowych, na co oczekują zarówno zamawiający, jak i wykonawcy zamówień. Opisany model może działać prawidłowo jednak wyłącznie pod warunkiem spełnienia odpowiednich warunków przez Zamawiających.

W związku z powyższym dla nowo zawieranych kontraktów budowlanych sektor bankowy wypracował minimalne wymogi wobec Zamawiających, które mają przyczynić się do efektywnego wdrożenia produktu i w efekcie poprawy sytuacji na infrastrukturalnym rynku budowlanym.

Propozycje środowiska bankowego przedstawiają się następująco:

1. Zmiana zasad rozliczenia roszczeń wykonawców wobec zamawiających:
   • zwiększenie transparentności procesu rozpatrywania roszczeń, w tym w zakresie terminów ich uznawania/rozpatrywania oraz obiektywności kryteriów,
   • wspieranie dążenia stron do rozpatrywania i uznawania roszczeń na drodze istniejących zapisów umownych, w celu zminimalizowania przypadków, w których uznawanie roszczeń następuje w drodze mediacji sądowej. W przypadku inwestycji wieloetapowych oraz wieloletnich możliwość rozpatrywania i rozliczania części uzasadnionych roszczeń w trakcie trwania kontraktu zamiast rozpoczynania procesu rozpatrywania roszczeń dopiero po zakończeniu inwestycji.
2. Wzmocnienie pozycji inżyniera projektu (według procedur FIDIC), co pozwoliłoby no większą bezstronność jego pracy oraz rozszerzenie/ukonstytuowanie zakresu jego kompetencji i np. samodzielne rozstrzyganie części sporów.
3. Uszczegółowienie mechanizmów płatności zwiększonego wynagrodzenia w wyniku waloryzacji:
   • uszczegółowienie i zobiektywizowanie podstaw waloryzacji oraz terminów rozpatrywania wniosków i wypłat zwaloryzowanego wynagrodzenia przez wszystkich zamawiających, podobnie jak zrobiły to GDDKiA oraz PKP PLK w opracowanych w styczniu 2019 r. klauzulach waloryzacyjnych
   • rozliczanie należnych wykonawcom zwiększonych wynagrodzeń na podstawie zrealizowanych już kontraktów. Otrzymywane przez instytucje finansowe informacje o wieloletnich zaległościach i problemach z tym związanych (brak terminów na ustosunkowanie się do wniosku waloryzacyjnego kontrakt, rekomendowanego i zaakceptowanego przez inżyniera projektu czy nawet, w przypadku akceptacji wniosku waloryzacyjnego przez inżyniera projektu i braku uwag do jego rekomendacji, odsyłania takiego wniosku przez zamawiającego do sądu w celu mediacji) implikują traktowanie zamawiających publicznych i realizowanych pod reżimem PZP kontraktów budowlanych jako branży zwiększonego ryzyka z uwagi na ryzyko wysokich kar umownych oraz niską płynność wykonawców,
   • wymiana doświadczeń pomiędzy zleceniodawcami, wykonawcami oraz instytucjami finansującymi w zakresie wykorzystania obecnie obowiązujących klauzul waloryzacyjnych PKP PLK i GDDKiA tj. czy którakolwiek ze stron skorzystała już z klauzuli waloryzacyjnej, jak wyglądała procedura realizacji klauzuli.
4. Zmiana zasad aneksowania umów i wydłużania harmonogramu realizacji kontraktu w przypadku uzasadnionych opóźnień w realizacji:
   • otwartość zamawiających do podjęcia dialogu nt. aneksowania i zmiany terminu wykonania kontraktu w trakcie jego realizacji w przypadku stwierdzenia opóźnienia (lub zagrożenia opóźnienia) w realizacji poszczególnych etapów (z przyczyn innych niż wina wykonawcy) celem urealnienia harmonogramu (i nie doprowadzenia do naruszenia terminu realizacji kontraktu), po jego potwierdzeniu przez inżyniera projektu, a nie dopiero przed samym końcem pierwotnego terminu. Decyzja zleceniodawcy, co do wydłużenia terminu realizacji kontraktu (poszczególnych kamieni milowych), powinna być zgodna z rekomendacją inżyniera projektu,
   • wprowadzenie do treści gwarancji zwrotu zaliczki zapisów o automatycznej redukcji kwoty gwarancji wraz z każdym rozliczeniem płatności pomiędzy zleceniodawcą i zleceniobiorcą po złożeniu w Banku dokumentów wymienionych w treści gwarancji.
5. Wzmocnienie znaczenia zabezpieczenia w postaci cesji wierzytelności z kontraktów budowlanych:
   • obecnie wykorzystywane klauzule pozwalające na dokonanie cesji wierzytelności z kontraktów budowlanych (w tym wierzytelności przyszłych i jeszcze nie wymagalnych) dają zamawiającym bardzo szerokie możliwości dokonywania potrąceń z przelanych wierzytelności. Powoduje to, że nie spełniają one swojego zadania jako efektywnego zabezpieczenia dla udzielanych przez banki gwarancji i kredytów obrotowych, co ogranicza możliwości finansowania przedsiębiorstw budowlanych. Należy zastanowić się nad możliwością ograniczenia bądź całkowitego wyłączenia możliwości potrącania roszczeń jakie zleceniodawca może mieć w stosunku do zleceniobiorcy, z przelanych na rzecz instytucji finansowych wierzytelności z tytułu kontraktów.
   • dostosowanie cesji wierzytelności (tak jak powyżej, aby lepiej mogły spełniać funkcję zabezpieczenia finansowania) mogłoby również umożliwić spółkom korzystanie z faktoringu, co istotnie przyczyniłoby się do poprawy ich płynności.
   • wejście w życie cesji nie może być uzależnione od zdarzeń przyszłych czy też takich, na które strony kontraktu, czy instytucje finansowe nie mają wpływu np. pozyskanie dotacji.
6. Utrzymanie, również na czas po pandemii, bardzo dobrze działających przyspieszonych płatności (na bazie świadectw przejściowych) oraz częstszego fakturowania, a także elektronicznego obiegu dokumentacji kontraktowej.
7. Wprowadzenie płatności bezpośrednich do podwykonawców jako opcjonalnej metody rozliczenia na kontraktach budowlanych (bez limitów i dodatkowych opłat związanych z jej wykorzystaniem), co może przyspieszyć realizację prac budowlanych np. w sytuacjach zastojów na kontrakcie z powodów innych, niż zawiniony brak realizacji kontraktu przez generalnego wykonawcę, np. zmiana lidera konsorcjum, z jednoczesnym wypłacaniem do wykonawcy pozostałej części na pokrycie poniesionych kosztów oraz marży związanej ze zrealizowanym zakresem prac.

Źródło: Związek Banków Polskich