Na gruncie jednej z rozpatrywanych spraw Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu bardzo szeroko omówił instytucję odstępstwa od przepisów techniczno-budowlanych, w tym sposób orzekania w tym zakresie.
Po pierwsze Sąd wskazał na to, że upoważnienie wydane przez ministra na podstawie art. 9 ust. 3 Prawa budowlanego nie rozstrzyga bezpośrednio o prawach i obowiązkach inwestora w zakresie planowanego odstępstwa. Ma ono charakter aktu wewnętrznego, kreującego stosunek prawny pomiędzy organem właściwym do wydania decyzji o pozwoleniu na budowę a ministrem właściwym do wydania określonych przepisów techniczno-budowlanych. Nie rozstrzyga ono bezpośrednio o tym, czy możliwe i dopuszczalne jest dokonanie odstępstwa. Kwestia ta podlega badaniu przez organ właściwy do wyrażenia zgody na odstępstwo, w myśl art. 9 ust. 2 Prawa budowlanego, który to ma obowiązek ocenić, zgodnie z zasadami procedury administracyjnej, czy zachodzą przesłanki udzielenia takiej zgody, czy też nie.
Wskazany w art. 9 ust. 1 P.b. – jako przesłanka odstąpienia – „przypadek szczególnie uzasadniony” stanowi klauzulę generalną, której treść powinna być ustalona przez organ w procesie interpretacji dokonywanej na gruncie danego stanu faktycznego. Dotyczy on takich stanów faktycznych, w których z uwagi na różnego rodzaju szczególnie ważne okoliczności, nie jest możliwe zastosowanie ogólnie obowiązujących przepisów techniczno-budowlanych. WSA podkreślił, że zastosowania odstępstwa od przepisów techniczno-budowlanych nie można traktować jako zasady. Organ stosujący prawo ma obowiązek ocenić cały materiał dowodowy, w szczególności rozważyć takie okoliczności mające wpływ na rozstrzygnięcie, jak: treść przepisu techniczno-budowlanego, od którego ma być udzielone odstępstwo, istniejące warunki odnoszące się do nieruchomości, której dotyczą roboty budowlane, stan zagospodarowania tej nieruchomości i nieruchomości sąsiednich, a w świetle zasad wiedzy technicznej także warunki proponowanych rozwiązań. Konieczne jest dokładne wyjaśnienie i rozważenie, czy celowe jest zastosowanie odstępstwa ze szczególnie ważnych względów i to nie tylko subiektywnych, ale również obiektywnych. To z kolei wymaga dokonania oceny przesłanek odstąpienia także w odniesieniu do poszczególnych elementów wniosku, o którym mowa w art. 9 ust. 3 P.b. Organy muszą przy tym mieć na uwadze, że zgodnie z art. 4 P.b. każdy ma prawo do zabudowy nieruchomości gruntowej, do której wykaże swoje prawo do dysponowania nią na cele budowlane, pod warunkiem zgodności zamierzenia budowlanego z przepisami. Zgodność ta polega z kolei m.in. na poszanowaniu występujących w obszarze oddziaływania obiektu uzasadnionych interesów osób trzecich (art. 5 ust. 1 P.b.). Należy też pamiętać, że o ile brak zgody ministra na upoważnienie wiąże organ i uniemożliwia mu wyrażenie zgody na odstępstwo, o tyle – w świetle art. 9 ust. 2 P.b., organ administracji architektoniczno-budowlanej nie jest związany pozytywnym stanowiskiem ministra w postaci udzielenia upoważnienia. W zależności od dokonanej oceny może on bowiem, po uzyskaniu upoważnienia właściwego ministra, udzielić bądź odmówić zgody na odstępstwo.
Realizacja ww. obowiązków organów według Wojewódzkiego Sądu w praktyce polega na wyczerpującym ustaleniu i rozważeniu okoliczności faktycznych związanych z realizacją planowanej zmiany inwestycji oraz szczegółowym i rzetelnym uzasadnieniu rozstrzygnięcia o wyrażeniu zgody na odstępstwo.
Wydane w omawianej sprawie, na podstawie art. 9 ust. 2 P.b., postanowienie Starosty o udzieleniu zgody na odstępstwo nie zawierało żadnych merytorycznych rozważań. Jego uzasadnienie sprowadzało się jedynie do wskazania na udzielenie przez ministra stosownego upoważnienia. W żadnej mierze nie zostały zatem spełnione, nawet w minimalnym stopniu, wskazane wyżej wymogi. Także wydana przez Starostę decyzja w przedmiocie zmiany pozwolenia na budowę nie odpowiadała i nie zawierała rozważań dotyczących zaistnienia szczególnie uzasadnionego przypadku umożliwiającego udzielenie zgody na odstępstwo. Uzasadnienie decyzji organu I instancji ograniczało się bowiem wyłącznie do przedstawienia stanu faktycznego sprawy i ogólnych stwierdzeń, że roboty budowlane realizowane są zgodnie z poprzednią decyzją o pozwoleniu na budowę, odstępstwa od pierwotnego projektu nie są istotne, zamierzenie budowlane jest zgodne z planem miejscowym, a inwestor spełnił wymagania określone w art. 32 ust. 4 Prawa budowlanego.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 14 marca 2019 r., II SA/Op 35/19
Źródło: CBOSA
